Een stadsverhaal met een bonus

Wie Beatrice las, het overrompelende debuut van de Vlaamse illustrator Joris Mertens, weet waar het bij hem om gaat. Hij kan als geen ander stadsgezichten tekenen; prachtige panorama’s van steden met de vergane grandeur uit de eindjaren vijftig en zestig, het liefst schuin van boven, met straten en pleinen vol reclameletters en klassieke architectuur. Mertens liet de lezer dwalen door buurten met opgeprikte chique, liet de lezer toe in heerlijke grand cafés waar de tijd stil stond – en hij wist er bovendien een prachtig tekstloos verhaal aan toe te voegen.

Drie jaar na Beatrice is Mertens terug, ditmaal met een graphic novel mét tekst. In Bleekwater kiest hij andermaal voor een grote stad als decor. De hoofdrol is deze keer weggelegd voor François, een stomerij-koerier die met zijn auto schoon wasgoed bij de klanten bezorgt. Of zoals het in het boek heet: François werkt bij de droogkuis en brengt met zijn camion leveringen tot bij de deur. Want laat er geen misverstand over bestaan: Bleekwater is een op en top Belgisch boek, waarin de couleur locale en de dialogen perfect in balans zijn. Ter vergelijking, een verhaal over Amsterdam uit de jaren dertig kan ook niet zonder een flinke lik Bargoens.

François is een typetje. Hij lijkt altijd onderweg in het leven, heeft iets van een constante onrust over zich. De enkele keren dat wij hem zien met een vriendelijke oogopslag is als hij hardop droomt van het winnen van de lotto. Hij speelt al zijn halve leven mee, met steeds dezelfde rij getallen, en weet zeker dat hem op een dag het goede zal overkomen. Dan koopt hij een huisje voor de kioskmevrouw Maryvonne en haar dochtertje, op wie François verkikkerd is.

Als François niet werkt, dwaalt hij rond door de stad. Hij pakt een pintje hier, knoopt een gesprekje aan daar, zit een film uit in een vrijwel lege bioscoop, en zo gaan de dagen voorbij. Hij is een solist, iemand voor wie het sociale leven de vorm heeft van een rondgang. In de tussentijd laat Mertens de verblufte lezer alle hoeken van de stad zien. De avondscènes, met de straatverlichting en de neonreclames, zijn schitterend, vooral omdat het altijd regent. De straten zijn nat en weerkaatsen het nachtleven.

Op een dag als alle andere, wordt François tijdens een bezorgritje geconfronteerd met een situatie die even onverwacht is als het winnen van de lotto. In een split second neemt François een besluit. Vanaf dan staat zijn leven op z’n kop. Gaat alles dan toch goed komen? Voor iemand die het onverwachte geluk binnen handbereik heeft, is hij weinig ontspannen. Met nog een paar pagina’s te gaan, loodst Mertens ons naar een spannende ontknoping.

Bleekwater is een graphic novel met een bonus. Als het bij het kabbelende leventje van François was gebleven, was het al een heerlijke leeservaring geweest: de entourage, de omgeving, de stadse aangezichten, alles is zo mooi uitgewerkt en sfeervol. Soms hoeft een verhaal alleen maar zacht en handzaam te zijn, als een anekdotische geschiedenis van een kleine man in een grote stad – en hoe ze elkaar in evenwicht houden. Dat is Bleekwater voor driekwart. Met het sluitstuk springt Mertens ineens over op een heel ander verhaal, waarmee hij het voorgaande deel effectief dramatiseert. Het is een boek dat een geluidje geeft als je het uitgelezen sluit: wow.

Stefan Nieuwenhuis

Joris Mertens – Bleekwater. Oogachtend. 152 blz. hardcover. € 28,00.