Het grote afscheid

De titel van de roman slaat op een plaats aan zee (Oostende) en op Praag dat op het eind van de roman in een soort zee verandert. Einde verhaal. Einde ook van Chrétien Breukers’ vrij lange verblijf in Praag, waar hij tot sinds kort werkte en schreef. De titel roept in de herinnering titels als The coasts of Bohemia (Derek Sayer) en Kerkhof aan zee (Emil Hakl). Beide titels zouden bij Breukers als liefhebber van de Tsjechische cultuur bekend kunnen zijn. Het slot, Praag kunstzinnig tenondergaand, doet weer enigszins denken aan Al te luide eenzaamheid van Bohumil Hrabal, wanneer Hrabals alias Haňťa heel Praag in de pletpers stopt. Het eigenlijke thema binnen de weg van Oostende naar Praag is ‘de ontbrekende vader’ en roept dat weer niet Milan Kundera’s spel met vaderrollen in zijn roman De afscheidswals in de herinnering? Zo zijn er tal van Tsjechische reminiscenties in Breukers korte roman te bespeuren.

De achterflap van Praag aan zee, meestal een fotootje met korte beschrijving van de inhoud, is maagdelijk wit en vrijwel leeg. Er staat alleen: ‘Mensen lopen eromheen en zwijgen’. Kennelijk bedoeld als kernspreuk: eromheen als om de nogal hete brij (maar ik gooi daarbij wel mijn hele ziel en zaligheid in de literaire strijd…). Ook het omslag is hagelwit met de titel in bloedrode letters.

De ‘ik’, de echte ik, denk je vanwege de autobiografische gegevens, ervaart koeltjes de dood van zijn vader, die toch al eeuwig in zijn leven heeft ontbroken. Aan het einde wordt toch teder zijn sterfbed beschreven. Het hele verhaal van de ik-persoon ertussen laat zich lezen als een laatste poging van de zoon om zijn wegkwijnende vader zijn levensverhaal te vertellen. Hem wordt echter niets verteld: de lezer krijgt het in flarden, onderbroken door vele witregels, onder ogen.

Ergens halverwege dit levensverhaal, dat vooral draait om Breukers’ mislukte relaties met diverse vrouwen omdat hij steeds vreemdgaat of allerlei akeligheden met hen uitspookt (de hete brij), krijgt de ‘ik’ opeens een naam: Thomas Meerman, net als in zijn voorgaande roman En in de nacht een riem. Nee máár: meer-man, niet alleen in de rol van macho, maar ook in zijn pluriforme keuze van de vrouw: Leonie met wie hij twee dochters heeft en van wie hij – eerste van Leonie, daarna ook van zijn dochters – afscheid moet nemen. Dit speelt zich af in Utrecht. Mignon, de aantrekkelijke presentatrice van een boekenprogramma die Chrétien Breukers interviewt, maar over wie hij alleen kan fantaseren. In Praag is het Vera, een Tsjechische gescheiden vrouw, een naam die eigenlijk met een haakje op de ‘e’ gespeld zou moeten worden: Věra, zoals er ook meer spelfoutjes zitten in de Tsjechische namen. Met Vera doet hij het niet, zij is een vriendin die hij graag ziet, in tijden van lockdown ook vanachter de laptop, waarbij hij zich overgeeft aan skypeseks. Vervolgens is er Lena, een Tsjechisch hoertje dat hij vernedert, slaat, verkracht en zonodig met de riem bewerkt (hela: alweer die riem!), waardoor op de billen bloedrode striemen ontstaan.

Deze liefdesscènes vertonen gradatie: huwelijkse seks, soloseks zonder fysiek contact en stuitende seksexcessen (de hete brij). Breukers durft het toch maar openlijk toe te geven, zij het via het ingelaste personage Meerman. Vera vindt hem maar een ‘vieze man’, hetgeen Breukers (of zijn alias) ook niet ontkent. Wanneer het al te gortig is geweest, komen schuldgevoelens in de vorm van lamenterend zelfbeklag bovendrijven. Van de Nederlandse kant is al lang geleden afscheid genomen. Nu moet dat ook van de Tsjechische kant gebeuren, met name van Vera, wanneer Chrétien Breukers/Thomas Meerman besluit naar Nederland terug te keren. In het Letnapark (met een lange á) van waaruit ze Praag onder zich zien liggen en onder de golven verdwijnen. Een machtig en majestueus slotakkoord met een vleugje surrealisme.

Kees Mercks

Chrétien Breukers – Praag aan zee. Vleugels, Bleiswijk. 128 blz. € 23,95.

De boeken van uitgeverij Vleugels zijn te koop in de betere boekhandel of rechtstreeks bij de uitgeverij.

Lees ook de recensie van Guus Bauer over dit boek.

(foto © Jürgen Regel, Marian…, via Wikimedia, CC BY 3.0)