Alle open plekken bezet

De stiefmoeder in Sneeuwwit, Daan Remmerts de Vries’ bewerking van het sprookje Sneeuwwitje van de gebroeders Grimm, is een heks die haar ziel aan de duivel heeft verkocht. Ze heeft van de vader van het meisje een afstandelijke man gemaakt die niet meer met zijn dochter praat en iedereen het paleis uitgejaagd. Wat niet nieuw is, zijn haar ijdelheid en haar wens haar stiefdochter Sneeuwwitje te doden.

De wreedheid uit het originele sprookje heeft Remmerts de Vries, die vorig jaar de Theo Thijssen-prijs voor kinder- en jeugdliteratuur won, wat afgezwakt. In de versie van Grimm geeft de stiefmoeder een jager de opdracht Sneeuwwitje te doden en te slachten. Hij moet haar longen en lever meenemen als bewijs dat hij haar heeft gedood. Ze laat de kok de organen koken en eet ze op. Dat ze de organen van een jong everzwijn eet, dat de jager in plaats van haar stiefdochter heeft gedood, weet ze niet. In Sneeuwwit eist de stiefmoeder het hart van het meisje, maar de jager laat het meisje meteen ontsnappen en doodt geen dier om aan plaatsvervangend bewijs te komen. De kok bereidt geen orgaanvlees voor de boze koningin, maar deelt croissantjes uit aan de eenzame Sneeuwwitje, die door de andere personages ‘simpel’ wordt gevonden. Dat het achttienjarige meisje een wolf voor ‘een hondje’ aanziet, wordt een running gag in het verhaal.

De gedienstigheid en naïveteit van Sneeuwwitje worden steeds herhaald, maar niet becommentarieerd. Het meisje is de zeven dwergen dankbaar dat ze haar onderdak en gezelschap bieden. Als zij vraagt wat ze ‘de hele dag moet doen’, zeggen de mannetjes: ‘de afwas’, ‘onze kleren wassen’, ‘en koken’, ‘en meubels repareren en kleren verstellen’, ‘een keertje dweilen’ en ‘ons voorlezen’. En zij stort zich vervolgens heel bereidwillig op het huishouden. De opstandigheid van de sprookjesmeisjes in De meisjes van Annet Schaap ontbreekt hier ten enenmale. Aan (voor)lezen komt Sneeuwwitje helemaal niet toe door al dat huishoudelijke werk. Dat is een gemiste kans. Wat is er nu leuker dan een prinses die via prachtige verhalen ontsnapt aan een moordlustige stiefmoeder en een stel suffe dwergen? In een 21e-eeuwse hervertelling zou je meer verwachten dan een reproductie van de stiefdochterlijke behandeling die de prinses al eeuwen ten deel valt.

Remmerts de Vries’ Sneeuwwit is zo breed uitgesponnen dat alle open plekken, die van het originele sprookje een spannend verhaal maken, zijn ingevuld. Pagina’s lang lezen over hoe Sneeuwwitje niet kan koken en nooit leert inzien dat ze te veel diamanten betaalt aan de handelaren die aan de deur komen, is gewoon saai, al lijkt Remmerts de Vries hier te alluderen op de drie pagina’s met opdrachten die Sneeuwwitje van de dwergen in Zwart als inkt is het verhaal van Sneeuwwitje en de zeven dwergen (1997) van Wim Hofman krijgt. Tegenover die saaiheid staat een goed gelukte intertekstuele verknoping van het Faustiaanse motief met een kritiek op het hedendaagse jeugdigheidsideaal. Net als Dorian Gray wordt de stiefmoeder uiterlijk gezien niet ouder. Op het moment dat de duivel, die in de spiegel opgesloten zat, haar verzengt, blijkt dat ze al 134 jaar oud was.

Het contrast tussen de autonomie van Sneeuwwitje en Robbie Nathan, de hoofdpersoon van Godje (2002), is groot. Querido bracht de prachtige novelle, één van de hoogtepunten van Remmerts de Vries’ oeuvre, onlangs opnieuw uit. Robbie gaat er vanaf de eerste pagina vanuit dat hij grip heeft op zijn leven en weet een eigen wereld te creëren waarin hij de baas is en zijn vrienden Simon, Klaver, Bachman, Shappi en hond Bluf doen wat hij zegt.

Robbie denkt, fantaseert en vertelt zelf; zijn blik op de wereld is scherp en alwetend. Hij doorgrondt wat het betekent in een nieuwbouwwijk te leven en ziet hoe zijn moeder het gezin bij elkaar houdt.

Ons dorp heeft allemaal huizen die nieuw zijn. Die huizen zijn niet mooi en niet lelijk. Je kunt er eigenlijk niets over zeggen. Zelfs de tuinen lijken erg op elkaar. En de straten lijken ook op elkaar. Daardoor is het net alsof ze niet echt zijn. Alsof je in een computerspel woont.

De rol van de moeder in het gezin, die boodschappen doet, kookt, schoonmaakt, de kleding wast en verstelt en de lekkende kraan repareert, lijkt sprekend op die van Sneeuwwitje in het dwergenhuishouden. Het is jammer dat Remmerts de Vries niet wat van Robbies fantasie en onverschrokkenheid aan zijn Sneeuwwitje heeft afgestaan.

Marie-José Klaver

Daan Remmerts de Vries – Sneeuwwit. Met illustraties van Mark Janssen. Volt, Amsterdam. 112 blz. € 18,99.

Daan Remmerts de Vries – Godje. Querido, Amsterdam. 92 blz. € 14,99.