Prima parodie

Vorige maand las ik eindelijk de door Arthur Japin vertaalde megaseller De jongen, de mol, de vos en het paard van de Britse kunstenaar Charlie Mackesy. Ik was er niet bepaald van onder de indruk: het boek las als een lukrake verzameling pathetische tegeltjeswijsheden, zonder een steekhoudend plot, uitgewerkte personages, diepgang of relativerende humor. Gezien het wereldwijde succes van het boek konden de navolgers natuurlijk niet uitblijven, waarvan The Woman, the Mink, the Cod and the Donkey – dat ik steeds vaker zie liggen in boekwinkels – de slag voorlopig lijkt te hebben gewonnen. Ik las deze ‘affectionate parody’ en beleefde er een stuk meer plezier aan dan bij het origineel.

De setting is als volgt: een jonge vrouw dwaalt ten tijde van de coronapandemie over straat, vergeefs op zoek naar een pub die zijn deuren nog niet gesloten heeft. Op haar reis ontmoet ze een Mink (nerts), die door de Deense gemeenschap verjaagd is omdat hij het coronavirus zou helpen verspreiden. Later in het verhaal voegt ook een Cod (kabeljauw) zich bij hen, die ook weleens wat van de wereld wil zien buiten zijn eigen veilige wateren. Tot slot sluit een ezel zich bij het gezelschap aan, al heeft deze weinig meer te melden dan oeverloos gebalk.

De personages zijn net als in het verhaal van Mackesy zeer oppervlakkig en functioneel, waar in dit verhaal leuk mee gespeeld wordt. Zo heeft de vrouw in eerste instantie geen idee wat de nerts precies voor dier is, vormt de kabeljauw een praktisch probleem omdat hij alleen in het water kan overleven, en haalt dit drietal collectief hun schouders op over de bijdrage van de ezel aan het reisgezelschap. Een grappig moment op dit vlak is wanneer het viertal langs een boom met een nieuwsgierige koalabeer komt.

‘Hi-‘ the mink started to say.
‘Shh,’ said the woman. ‘Three animals is quite enough.’

De tocht die de personages gezamenlijk afleggen is in tegenstelling tot bij Mackesy dan ook geen louterende ervaring (al blijft het in zijn boek volstrekt onduidelijk waarom dat het geval is), maar eerder een georganiseerde groepsreis vol obstakels en ongemakken. Daarmee vult dit boek een belangrijke lacune die in het origineel ontbreekt: er is daadwerkelijk sprake van een klassiek plot met een einddoel (het vinden van een pub in Australië, omdat de pubs daar nog wel open zijn), hindernissen die overwonnen worden, plus ervaringen en inzichten die daardoor vergaard worden. De reis is echter behoorlijk lang en saai, wat resulteert in enkele gesprekken die nergens heengaan en langzaam oplopende frustraties, waarna de vrouw het reisleed kernachtig en humoristisch weet samen te vatten.

‘I’m beginning to think the person who said “It’s about the journey, not the destination” never went on a journey,’ said the woman.

Ook op thematisch vlak heeft dit boek meer te melden dan z’n inspiratiebron. De pandemie is letterlijk op de achtergrond aanwezig als een dreigende onweersbui die elk moment kan losbarsten en het feestje weer verpesten. De vrouw is eenzaam omdat ze haar vrienden niet meer treft in de pub en niet echt in staat lijkt om vriendschappen te onderhouden die dieper reiken dan toevallige ontmoetingen. In het verhaal van de nerts herkennen we enerzijds het uitsluiten of zwartmaken van bevolkingsgroepen, anderzijds het vluchten voor ellende en de hoop om door mensen in een nieuwe omgeving in de armen te worden gesloten. Dat de nerts toch vol goede hoop is en zich openstelt voor vreemden en nieuwe ervaringen maakt van hem een lichtelijk naïef maar vooral sympathiek personage, een knappe balans. Hij grossiert bovendien in vrolijke levenslessen die de tegeltjeswijsheden van Mackesy op de hak nemen.

‘What did you learn from the rainstorm?’ asked the woman.
‘That the sun always comes out again,’ said the mink. ‘…And the sheer mechanical brilliance of umbrellas. You?’
‘Definitely the umbrella thing.’

Waar Mackesy zich vertilt aan complexe en ongrijpbare thema’s als geluk, vrijheid, moed, succes, vriendschap, angst, eenzaamheid, identiteit, de liefde en daarover een reeks vage gemeenplaatsen over de lezer uitstort, zijn de pseudofilosofische uitspraken van de vrouw, de nerts en de kabeljauw veel specifieker, praktischer, gericht op het hier en nu, en daarmee veelzeggender. En dat we ook deze wijsheden niet te serieus moeten nemen, blijkt wel uit het feit dat ze veelal gevolgd worden door gebalk van de ezel, waarin we de kreten van de massa herkennen. Daarmee is het boek niet alleen een parodie op het werk van Mackesy, maar ook op pathetische epistels op social media waarin goedbedoelde wereldverbeteraars ongevraagd hun weinig originele inzichten en levenswijsheid met hun volgers delen.

‘What’s the most valuable lesson you’ve learned in your life so far?’ said the woman.
‘Start paying into your pension early,’ said the mink.
‘Always take out travel insurance,’ said the cod.
‘Hee-haw, hee-haw, postal votes, hee-haw,’ said the donkey.
‘What about you?’ asked the mink.
‘Only wear knickers with a breathable gusset.’ said the woman.

Waarna er een vrolijke, paginagrote illustratie van een onderbroek met hartjes erop volgt. Het tekenwerk, afkomstig van de Londense illustrator Emanuel Santos (die wellicht niet geheel toevallig zijn naam deelt met de kunstenaar die een foeilelijk beeld van Christiano Ronaldo maakte en daarmee internetfaam vergaarde), lijkt sowieso sprekend op dat van Mackesy, waarmee de uniciteit van zijn stijl ook een beetje onderuitgehaald wordt. Wat de auteur van het boek betreft: online is er helemaal niets te vinden over ene Margerie Swash, waardoor het vermoeden van een pseudoniem op de loer ligt. Het zou wat zijn als er een grote naam achter dit werk schuil blijkt te gaan, maar dat zal de toekomst ons leren.

Het boek eindigt met een passend slot waarin de overkoepelende, liefdevolle boodschap van het verhaal goed tot zijn recht komt. Daarmee is dit boek meer dan een flauwe parodie: het heeft net als het boek van Mackesy ook iets positiefs te zeggen over leven in donkere tijden. Gelukkig gaat dat in dit werk gepaard met een onderhoudend verhaal, komische uitspraken over wereldproblematiek en zelfrelativerende dieren. Een geschikt boek kortom om cadeau te doen aan verstandige lezers die zich ergerden aan Mackesy, of juist om zijn adepten te overtuigen met dit vermakelijke boek dat het origineel moeiteloos naar de kroon steekt.

Willem Goedhart

Margerie Swash & Emanuel Santos – The Woman, the Mink, the Cod and the Donkey. An affectionate parody. Sphere (Little, Brown), London. 96 blz. € 11,99.