Niet alles gaat voorbij

De oma van Raoul de Jong (1984) was 21 toen ze haar man leerde kennen. Ook De Jong was zo oud toen hij zijn vriend ontmoette. Hij ontmoette hem in New York, terwijl zijn opa en oma elkaar voor het eerst zagen in een dancing in Leek. De Jong is de zoon van een Surinaamse vader en een Nederlandse moeder. De vader van zijn moeder is een Groningse boerenjongen, geboren en getogen in Briltil en het onderwerp van De Jongs nieuwe boek Gesprekken met opa.

Eerder schreef De Jong al over zijn vader en voorvaders in het bejubelde Jaguarman, een sprankelende vertelling waarin hij knap zijn eigen verhaal vermengt met
de geschiedenis van Suriname. De Jong verbleef een half jaar in Suriname, op zoek naar zijn wortels die deels ook in het drassige Groninger land van Westerkwartier liggen. Pas op zijn 28ste leert De Jong zijn vader kennen. Zijn opa was altijd de vaderfiguur in zijn leven geweest. ‘De man voor wie ik op de basisschool cadeautjes knutselde op Vaderdag. De man die me liet zien wat het betekent om een man te zijn’, schrijft hij in Gesprekken met opa.

Zijn opa was ‘een lastige man’ en ‘Nederland op zijn Nederlandst.’ Als De Jong zijn 90-jarige opa voorstelt om een columnreeks over hem te schrijven, stemt hij in, maar zijn opa vindt wel dat ze ervoor moeten waken dat mensen denken: ‘die twee hebben een mooi verhaaltje, was hij nou zo bijzonder?’ Normaal doen en niet opvallen, Nederlandser kan het niet.

De Jong is erin geslaagd om de dynamiek met zijn opa trefzeker weer te geven. Het is tegelijk een intiem verhaal van twee mannen die veel van elkaar houden en een dialoog tussen verschillende generaties. En dat is een knappe prestatie gezien de beperkte omvang van Gesprekken met opa. Zijn opa verhuist in het coronajaar 2020 naar een verzorgingstehuis. Als De Jong op bezoek gaat, worden ze ongegeneerd aangestaard door de andere bewoners:

Een witte opa met een bruine kleinzoon, veel mensen vinden dat ingewikkeld.

Ze zijn opgelucht als ze zijn opa’s kamer bereiken, waar De Jong het ‘tiedschrift’ Taol en Taiken in de vensterbank ziet liggen.

In de week dat Jaguarman verschijnt, overlijdt zijn opa. Op donderdag heeft zijn tante zijn opa nog een exemplaar gegeven, op zaterdag is hij er niet meer.

Alles gaat voorbij, zei opa ooit. Behalve de liefde die je ergens insteekt, denk ik.

Koen Schouwenburg

Raoul de Jong – Gesprekken met opa. De Bezige Bij, Amsterdam. 84 blz. € 16,99.

Deze recensie verscheen eerder in een iets kortere vorm in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 2april 2022.