Een kind van de achterstand

Aurora Venturini (1922-2015) schreef meer dan veertig boeken, maar lange tijd kenden slechts weinigen haar werk. In Argentinië werkte ze samen met Eva Perón en was ze bevriend met Jorge Luis Borges. Later leefde ze 25 jaar in ballingschap in Parijs, waar ze contact had met onder anderen Sartre, De Beauvoir, Camus en zangeres Juliette Gréco. Pas op haar 85ste kreeg ze erkenning met de excentrieke roman De nichtjes, die nu bij Podium is verschenen.

De nichtjes valt al vanaf de eerste zinnen op als het fictieve relaas van een niet zo taalvaardige persoon. Het blijkt te gaan om een monoloog van Yuna, die in de jaren veertig van de vorige eeuw opgroeit in een voorstad van Buenos Aires, in een huis waar met iedereen wel wat loos is. Zelf is ze zwakbegaafd, haar zus Bettina, geestelijk en lichamelijk zwaar gehandicapt, brengt haar dagen in een rolstoel door en haar nichtjes Carina en Petra zijn ook ernstig ‘misdeeld’, zoals Yuna dat telkens noemt. Hoe dan ook een familie zonder ook maar één vinkje.

Wanneer het etenstijd was moest ik mijn zusje voeren en dan mikte ik expres op het verkeerde gat en stak de lepel in haar oog, in haar oor, in haar neus voor ik bij haar muil uitkwam. Ah…ah…ah…kreunde de miserabele smeerpijp.
Ik pakte haar bij haar haren en duwde haar gezicht in haar bord en dan hield ze op. Alsof ik iets kon doen aan de fouten van mijn ouders.

In niet mis te verstane, of noem het goudeerlijke, plastische bewoordingen doet Yuna verhaal over haar vertrokken vader, gedesillusioneerde moeder, onnavolgbare tante Nené, die in het huwelijksbed haar maagdelijkheid trachtte te behouden, maar er later wel een lange rij vrijers op na hield, alles bij elkaar het leed van een onderontwikkelde en kansloze omgeving.

Haar wereld is niet alleen armoedig, maar ook bekrompen, vies, weerzinwekkend en daarmee gemakkelijk doelwit van kwaadwillige en net zo kansloze mannen, die het om het even is met welke vrouw ze naar bed kunnen. Even lijkt ‘meneer’ José een gunstige uitzondering. Hij helpt als docent aan de kunstacademie Yuna aan een kunstenaarsloopbaan, maar valt uiteindelijk ook door de mand. Een MeToo avant la lettre.

De nichtjes is door de bewust gekozen onvolkomen vertelstem van Yuna, die niet met punten en komma’s weet om te gaan en alle haar onbekende woorden moet opzoeken in het woordenboek, en dat er ook steeds bij vermeldt, niet in de laatste plaats een roman die empathie oproept. De toch al zo kansarm ter wereld gekomen meisjes, kinderen nog, worden in alle opzichten aan hun lot overgelaten en misbruikt. Wat kan Yuna daar als minst beperkte bloedverwant tegenover stellen?

Maar het opgeroepen gevoel van medeleven is toch ook weer moeilijk te plaatsen. De roman is zo bevreemdend geschreven, in steeds doorlopende, kinderlijk warrige zinnen, dat je gaat twijfelen of ook Yuna’s waarnemingen wel allemaal zo nauwgezet zijn. Gezien haar genen en achtergrond niet onbegrijpelijk, bovendien geraakt door bizarre sterfgevallen en misbruikgeschiedenissen in haar familie, ploetert ze ook zelf moeizaam voort. Als kunstenaar dan wel materieel gearriveerd, maar emotioneel en intellectueel nog steeds een kind van de achterstand.

Aurora Venturini was gefascineerd door zwarte humor, wreedheid en monsterlijkheid, staat in het voorwoord van Mariana Enriquez, die jurylid was voor de prestigieuze Premio Nueva Novela, die Venturini ten langen leste haar erkenning bezorgde. Ze schrijft ook dat ze meteen geraakt was door ‘deze pessimistische, rauwe roman zonder duidelijke heldinnen’. Want dat is dit op eigen ervaringen van Venturini gebaseerde boek, waarin de fysieke weerzinwekkendheid van de personages, hun trieste lotgevallen, ziekte, abortus, prostitutie, mishandeling, wraakacties, sterfgevallen, maar ook maatschappelijke minachting vloekend botsen met Yuna’s totaal onverwachte roem als kunstenaar. De verre uitersten van een onverschillige samenleving.

André Keikes

Aurora Venturini – De nichtjes. Vertaald door Lisa Thunissen. Podium, Amsterdam. 208 blz. € 22,99.