Als je te lui bent om na te denken

Op de eerste werkdag van Pjotr bij het satirische programma Fidelio is hij te laat omdat hij onderweg betrokken raakt bij een ongeluk met een motor. De motorrijder werd achtervolgd door de politie. Als Pjotr veel te laat arriveert bij de redactie komt hij er al snel achter waarom de man achternagezeten werd: de hele redactie is uitgemoord op de presentator na.

Jonathan van het Reve, schrijver bij de programma’s van Arjen Lubach, kan veel van zijn ervaringen in de televisiewereld kwijt in Fidelio leeft nog. Fidelio leeft omdat hij zich ten tijde van de aanslag door moslimterroristen verborg op de wc. Hij besluit om de volgende uitzending gewoon door te laten gaan met hulp van de kersverse redacteur Pjotr.

Van het Reve heeft gekozen voor de wat nietszeggende hoofdfiguur Pjotr, die alles maar overkomt en door wiens ogen je de gebeurtenissen volgt. Dat gaat soms mis. ‘Gedachteloos dwaal ik de grote schuur in,’ schrijft Van het Reve, wat op zichzelf een beetje gek is, want je kunt je niet bewust zijn van het feit dat je gedachteloos bent.

Het satirische element in deze roman zit vooral in het belachelijk maken van nietszeggende woorden van de vrouwelijke burgemeester, het onbenul van de zendercoördinator, de ceremoniële nietszeggendheid van de koning. Het hele mediacircus dat loskomt na een aanslag wordt op de hak genomen.

Van het Reve is het sterkst als hij Fidelio tekeer laat gaan tegen zijn linkse vrienden die zich met zich met een ironische afstandelijkheid van het debat distantiëren: ‘Als je te lui bent om na te denken, verlies je niet alleen discussies en debatten en verkiezingen, je verliest gewoon letterlijk je gelijk.’ Het gebrek aan engagement bij progressieve mensen en hun angst om de uitwassen van de islam te benoemen, vormen de kern van de woede van Fidelio, waardoor deze automatisch in een rechtse hoek geplaatst wordt.

Helaas is dat maar een zijlijntje in dit boek dat wel erg vol zit met toevalligheden. Zo hoort Pjotr toevallig een telefoongesprek waardoor Fidelio’s wc-verhaal verdacht wordt. Dat is niet het enige manco. De vele dialogen die beginnen met ‘ja’ of ‘nee’, ‘oké’ of ‘hm’, een relationeel lijntje dat geen enkele meerwaarde heeft in het verhaal, gevoelens die allemaal expliciet benoemd worden, een achtervolging eindigend met een plottwist die niet echt spannend of verrassend is, maken van Fidelio leeft nog een vlot leesbare, maar nogal oppervlakkige thriller.

Coen Peppelenbos

Jonathan van het Reve – Fidelio leeft nog. Das Mag, Amsterdam. 286 blz. € 22,50.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 13 augustus 2022.