Van underdog tot ware held

Omwille van zijn grijs verenkleed, brede bek en plompe houding heeft de schoenbekooievaar niet meteen de reputatie van moeders mooiste in het bontgevederde vogelrijk. Tijdens een reis door Oeganda raakte Joukje Akveld echter door zijn verschijningsvorm geïntrigeerd: samen met de Afrikaanse illustrator Piet Grobler wijdde ze een prentenboek aan de markante vogel.

De opvallende voorflap toont Schoenbek breed glimlachend – het effect van zijn buitenformaat snavel – tegenover een staalblauwe achtergrond, wat meteen een blikvanger van formaat vormt. Ook bij het verhaalbegrip domineert de merkwaardige vogel zowel visueel als tekstueel: we treffen Schoenbek op jacht, speurend naar zijn favoriete prooien: ‘Daar gaat Schoenbek weer. Speurend door het moeras. De vis was maar klein en Schoenbeks buik is groot.’

Blijft de anonieme vertelinstantie nog objectief in zijn observaties, zo hebben de andere vogels meteen een vernietigend oordeel klaar: ze spotten met Schoenbeks snavel (‘Zo plomp, zo stomp, zo groot!’ Dat is geen snavel meer, dat is een schoen!’), zijn ‘walviskop’, de ‘on-ein-dig’ grote voeten etc. Vervolgens bejubelen de gevederde ijdeltuiten hun eigen uiterlijk uitgebreid. Van Bonte IJsvogel over Kleine Zilverreiger tot Afrikaanse Zeearend; allemaal zetten ze zichzelf wat graag in de kijker. Tegelijkertijd kan zoveel onachtzaamheid niet onopgemerkt blijven, zeker niet in het Afrikaanse binnenland… Via een functioneel ingezette cirkelstructuur komen we opnieuw bij Schoenbek uit, die ditmaal als absolute held van het verhaal fungeert. En dan zijn de andere vogels met verstomming geslagen… Mooi ook hoe de schutbladen hun eigen verhaal vertellen, dat op doordachte wijze met deze grootse gebeurtenis verbonden wordt.

Akveld en Grobler zetten de wat hooghartige vogels terecht te kijk, zowel in woord als beeld. Hoewel het duo daarbij wat makkelijk de voor deze doelgroep beproefde receptuur volgt – de ergste criticasters en spotters worden op hun beurt behoorlijk te kijk gezet – weet de visuele uitwerking wel te overtuigen: de beschaamd kijkende vogels worden allemaal samen op de rechterpagina afgebeeld, terwijl Schoenbek op de volledige linkerbladzijde mag triomferen. Bovendien blijkt Schoenbek de roddelpraatjes en oppervlakkige nieuwtjes geheel aan zich voorbij te laten gaan; als ware vedette van dit verhaal heeft hij wel belangrijkere bezigheden. Een tweede moraal in deze moderne fabel komt minder sterk uit de verf: over Schoenbeks uiterlijk wordt aan het einde nog wat gratuit gestameld, acceptatie volgt duidelijk enkel door Schoenbeks heldhaftige prestaties. Dat is niet enkel een clichébeeld in de kinder- en jeugdliteratuur, het doet tegelijkertijd ook afbraak aan het verhaal door de impliciete boodschap dat wie geen knap uiterlijk meekreeg, dan zeker wel op andere vlakken moet excelleren, wil hij of zij geaccepteerd worden.

De illustraties van de Zuid-Afrikaanse illustrator Piet Grobler – met wie Akveld eerder al het bekroonde Wij waren hier eerst (2017) maakte – vormen een expansie van kleur. Via een organisch groeiend geheel verbeeldt Grobler de natuurlijke habitat van de bonte stoet vogels in wervelende, dynamische prenten. Deels doen de illustraties recht aan hun natuurlijke verschijningsvorm, maar via de opvallende gelaatstrekken krijgen ze ook menselijke eigenschappen. Waar dierenfiguren in het prentenboek doorgaans via zo’n vermenging tot epigonen van een antropomorfe benadering herleid worden, schept Grobler vanuit een krachtige dialoog met de tekst overtuigende individuen. De illustrator betuigt zich daarbij sterk in het verbeelden van mimiek: zijn vogelfiguren ondergaan een ruim pallet aan emoties, van snoeverige betweters en ijdele criticasters tot ingetogen, wat verlegen en beschaamde antihelden.

Het is absoluut de verdienste van Joukje Akveld en Piet Grobler dat zij – op vlak van uiterlijke verschijning – de underdog onder de vogels een ereplaats geven. De beoogde boodschap komt daarbij slechts ten dele uit de verf, en dat is jammer. Zonder moraliserend te (willen) zijn, kan een moderne fabel immers ook overtuigen.

Jürgen Peeters

Joukje Akveld en Piet Grobler – Schoenbek. Querido, Amsterdam/Antwerpen. 40 blz. € 15.99.