Wat te denken van Piet

De vaak in enthousiaste superlatieven beschreven wederopbouwtijd na de Tweede Wereldoorlog, was niet alleen een periode van vooruitgang en hoop. De jonge Door in de novelle Tijdelijk verblijf van Vrouwkje Tuinman is een net weduwe geworden moeder van drie opgroeiende zonen. Ze krijgt van al die nieuwe voorspoed weinig mee. Ze moet zien te overleven in een onveilige wereld, die bovendien nog eens krampachtig reageert uit ouderwetse bekrompenheid en veeleisend traditionalisme.

Korte verhalen heten voor uitgevers commercieel niet zo interessant te zijn: omvangrijke romans, daar komen de mensen voor. Maar er bestaan toch ook talrijke potentiële lezers die zo veel bladzijden maar intimiderend vinden en er dus maar helemaal niet aan beginnen. Tijdelijk verblijf is een behapbaar verhaal, waarin alles wat je van een goede roman mag verwachten samenkomt, maar dan op nog geen honderd bladzijden. Dat zou zulke twijfelaars moeten aanspreken.

De nog jonge Door, die haar echtgenoot Geert verloor in de oorlog bij een vaag militair ongeluk, zoekt als weduwe uit het dorpse zuiden van het land haar geluk in het zich snel ontwikkelende Eindhoven. Door toeval ontmoet ze Piet, een man over wie verhalen de ronde doen, maar die het goed met haar lijkt te menen. Vader van vier kinderen, nog wel getrouwd, maar al snel gescheiden. Hij kent mensen, ‘wereldjes’ en weggetjes, maar staat ook bekend als een man met losse handjes.

Piet, voor de jongens van Door ‘oom Piet’, zoals dat gewoon was in die dagen, heeft een snelle babbel en manipuleert mensen als het hem goed uitkomt, maar Door realiseert zich dat ze als vrouw alleen weinig perspectief heeft. Ze geeft hem het voordeel van de twijfel. Vrouwkje Tuinman schrijft in intrigerende zinnen, die tussen de regels door twijfel zaaien over personen, gebeurtenissen, goede en kwade wil. Ze betrekt haar lezers daarmee bij de afwegingen en onzekerheden van Door. Is Piet te vertrouwen of moet ze misschien bang voor hem zijn…. er wordt immers van alles over hem gezegd.

‘Het is wachten op de dag dat die kerel weer de bak indraait,’ had zijn oom gezegd.
‘Ik zal er niet rouwig om zijn,’ antwoordde zijn tante.

De overname van een pension voor voornamelijk variétéartiesten is het begin van een reeks gebeurtenissen, die verschrikkelijke gevolgen zullen hebben voor Door en haar zonen. De intro van het boek preludeert daar al op, zonder al te veel weg te geven. De novelle verandert daarmee van een aanvankelijk nog tamelijk rustig tijdsdocument in een uitgesproken spannend verhaal, dat ook nog eens gebaseerd blijkt te zijn op ware gebeurtenissen, die Noord-Brabant in die na-oorlogse tijd langdurig in hun greep hielden. Om die reden was Tijdelijk verblijf vorig jaar al uitgekomen als Brabant Boek Present. Deze derde druk is daar een herziene editie van.

Tuinman bewijst er andermaal mee tamelijk complexe verwikkelingen in lichte bewoordingen te kunnen overbrengen zonder tekort te doen aan hun betekenis. De onveiligheid van die jaren, waarin kwaadwillige of ronduit gestoorde personen zonder enig toezicht hun gang maar konden gaan, met soms vérstrekkende gevolgen, komt in dit boek helder tot uitdrukking. Maar steeds in mooi ingehouden, suggestieve bewoordingen, die je als lezer zelf je conclusies laten trekken of juist je twijfels voeden.

Tijdelijk verblijf heeft een hoog soortelijk gewicht en blijft misschien wel mede door zijn beperkte omvang doorwerken in je hoofd. Dat is toch een waarde die lang niet elke roman behaalt. Zelfs menige dikke roman niet.

André Keikes

Vrouwkje Tuinman – Tijdelijk verblijf. Cossee, Amsterdam. 96 blz. € 17,99.