Op zoek naar de verloren vriend

Het is een klassieke vraag: moet je beeldende kunst of literair werk benaderen als een op te lossen rebus (‘wat bedoelde de maker met’) of juist veel meer als beleving? Die aloude filosofische kwestie schemert door De tekening van de Franse stripmaker Marc-Antoine Mathieu, die ook in zijn andere werk graag speelt met bestaansonzekerheden, literatuur en filosofie.

De tekening komt na de reeks Het proces, waarin ene Maurits Cornelis van Esk wordt opgevoerd, niet toevallig voorzien van dezelfde voornamen als de befaamde Nederlandse graficus M. C. Escher. Maar De tekening staat op zichzelf, al is ook hierin Mathieus fascinatie voor onder meer Eschers artistieke benadering te bespeuren.

In strakke zwart-wittekeningen zonder enige tussentint, volgen we kunstenaar Emile, die net zijn goede vriend Edouard heeft verloren, de man met wie hij tijdens geanimeerde wandelingen zo intensief kon discussiëren ‘over de zin van kunst’ en over ‘wat er ondoorgrondelijker was: mysteries of raadsels’. Met het overlijden van Edouard was dat opeens allemaal voorbij. We zien Emile in zijn desolaat ogende atelier. Het is er duister en ongetwijfeld koud, want de sneeuwvlokken buiten zijn de enige lichtpuntjes in het diepe zwart van de omgeving.

Een geheel onverwacht nog bij hem bezorgde brief van Edouard, met sleutel in de envelop, verwijst hem naar een geheimzinnige opslagruimte in het oude stadscentrum. Edouard blijkt er een enorme kunstverzameling op na te hebben gehouden. Emile neemt er een kleine tekening mee, die het oude appartement van Edouard weergeeft en ‘Spiegeling’ heet. Het is het begin van een wonderlijke speurtocht, want het uiterst gedetailleerde werkje blijkt hoe beter je kijkt steeds meer geheimen prijs te geven.

Met behulp van almaar sterkere hulpmiddelen om de finesses te bekijken en uiteindelijk een reuzenkopie van de hele tekening, blijft Emile zwoegend zoeken naar het raadsel dat zijn overleden vriend hem opgegeven lijkt te hebben.

Er gaan intussen jaren, decennia voorbij, want Mathieu tekent Emile allengs rimpeliger en stoppeliger en ten langen leste als een oude man. Toch legt de zoektocht hem ook geen windeieren, want de tussenstadia van zijn speurtocht, vastgelegd in kleiner werk, doen het goed op de kunstmarkt: immers nooit vertoond en raadselachtig. Zelfs Emiles eerlijke verzuchting ‘Ik verzin niets. ik kopieer alleen..’, doet daar niets aan af. Een journaliste zegt daarop snaaks ‘Geniaal, dat klinkt enorm geïnspireerd’, waaruit blijkt dat Mathieu ook absurdisme en ironie steeds goed gedoseerd weet in te zetten.

De gebruikte methode met zwart-witte vlakken en lijnen, een wereld van harde tegenstellingen en geregeld dreigend uitziende slagschaduwen, sluiten in De tekening prachtig aan bij het eindeloze tobben en sloven van het personage; het leven dat zo zonder kleur geworden is door het wegvallen van Edouard. En daar komt die martelende onzekerheid nog eens bij of zijn vroegere vriend hem in de vorm van de tekening nog wat wil vertellen.

Het oorspronkelijk Franse album dateert al uit 2001 en komt nu pas, meer dan twintig jaar later, in het Nederlands uit. Gezien de sterke, tijdloze uitstraling, vormgegeven in een fraaie hardcover, is dat helemaal geen bezwaar. Existentiële thema’s en verwijzingen naar Escher of Kafka daar kun je altijd mee aankomen.

André Keikes

Marc-Antoine Mathieu – De tekening. Vertaling Toon Dohmen. Sherpa, Haarlem. 48 blz. € 24,95.