Wat gebeurt er als niemand kijkt?

Als een schrijver is overleden, maar als iHead verder kan bestaan, wie schrijft er dan? De blinde schrijver Willem werd al jarenlang geassisteerd door Juliette die zijn dictaten uitwerkte en verwerkte tot bestsellers. Ze heeft nog één usb-stick die ze kan gebruiken voor een postuum boek, ware het niet dat Femke de jonge weduwe van Willem bezwaar aantekent. Het brein van Willem leeft intussen voort als iHead.

We zitten in De gebeurtenis direct in de morele problemen en wat volgt is niet een eenduidige vertelling, maar juist een fascinerende hink-stap-sprong door de tijd, via een groot aantal personages en een roman binnen de roman. Peter Terrin laat een personage verwoorden wat de opzet van dit boek waarschijnlijk was:

Het is onmogelijk om een consistent, rechtlijnig verloop van oorzaak-gevolg in een verhaal op te bouwen. […] Constellatie, niet opeenvolging, draagt de waarheid in zich.

En zo word je in tien hoofdstukken, die telkens genoemd zijn naar een personage, gedwongen om zelf de verbindingen tussen de hoofdstukken te leggen. Het zesde hoofdstuk Anna, lijkt op verhaalniveau wat extra spanning te leveren en je snapt meteen waarom: weduwe Femke herkent zich in het personage Froukje. Zoals Froukje een verhouding begon met de schilder Michel, zo begon Femke immers een relatie met de schrijver Willem. En Froukje speelt niet echt een sympathieke rol in het verhaal.

De gebeurtenis is een razend intelligente roman die de lezer uitdaagt om de open plekken in het verhaal vast te houden en in te zetten in de rest van het verhaal. Een personage dat in hoofdstuk twee een rol speelt kan in hoofdstuk acht plotseling weer opduiken. Een personage dat in het ene hoofdstuk de werkelijke wereld vertegenwoordigt, is in een ander verhaal slechts een fictief gegeven. En ondanks deze ingewikkelde constructie blijft de roman continu glashelder.

Terrin laat de personages af en toe vragen stellen die varianten lijken op filosofische basisvragen. ‘Ze vroeg, wat gebeurt er als niemand kijkt?’ Het is een vraag die centraal staat in veel hoofdstukken, waarin kijken, opgemerkt worden door een ander, een grote rol speelt. Je krijgt pas een vorm van eigenwaarde via de ogen van een ander. Dat geldt ook voor Juliette als ze het laatste boek van Willem op grond van zijn dictaten heeft voltooid. Het geldt ook voor de literatuur waarbij de lezer uiteindelijk degene is die het verhaal afmaakt.

Coen Peppelenbos

Peter Terrin – De gebeurtenis. De Bezige Bij, Amsterdam. 224 blz. € 23,99.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 16 september 2022.

Lees ook de recensie van Erik-Jan Hummel over dit boek.