Een kuis bordeel

Is het voor een oude man niet de opperste zaligheid om plotseling dood te blijven terwijl hij zich in een koude nacht warmt aan het lijf van een jonge, mooie meid? Die retorische vraag stelt de oude heer Eguchi in de korte, mooie roman De schone slaapsters van de Japanse auteur Yasunari Kawabata (1899-1972). De schone
slaapsters verscheen in 1982 in vertaling en die vertaling is nu opnieuw uitgebracht.

Eguchi maakt na een tip gebruik van een bijzonder aanbod uit een niche van de sekswerkersindustrie. Oude mannen, niet meer of nog maar zelden in staat tot de daad, kunnen een nacht doorbrengen met een jonge vrouw. Zij ligt naakt in een slaapkamer, zo diep in slaap (gebracht) dat niets haar wekken kan. De klant schuift naakt aan en kijken en aankomen mag, maar daar moet het bij blijven. ’s Ochtends wordt hij gewekt door de madam, krijgt ontbijt en vertrekt, zonder het meisje in wakkere staat te zien.

Oude bokken en groene blaadjes, oud nieuws? Dit is echter een bijzondere variant. Het gaat om een kuis bordeel, want tot een geslachtsdaad of poging daartoe hoort het niet te komen, deze mise-en-scène is slechts bedoeld om de mooiste herinneringen daaraan uit het geheugen los te maken. En dat lukt wonderwel, merkt Eguchi, misschien wel mede dankzij de merkwaardige slaappillen die hij krijgt. Maar dat jeugdige, naakte lijf naast het zijne doet hem ook beseffen hoe nabij de dood is, een besef dat nog wordt versterkt door de diepe slaap, een bijna doodzijn, van het meisje.

Zo raken erotiek, slaap en dood met elkaar verstrengeld. De enige keer dat Eguchi zo opgewonden raakt dat hij het slapende meisje wil penetreren, merkt hij dat ze nog maagd is, waarna hij zich schielijk terugtrekt. Om haar de schande van een voorhuwelijkse ontmaagding te besparen, maar ook omdat hij plotseling de kracht voelt van een boeddhistisch zuiverheidsideaal. Dat laatste is in het werk van Kawabata een belangrijk thema en mede daaraan dankt dat werk zijn appreciatie buiten Japan. In 1968
kreeg Kawabata de Nobelprijs voor literatuur.

De verwantschap van erotiek, slaap en dood wordt door Kawabata met enkele verrassende ontwikkelingen aan het licht gebracht. Voor oude mannen is die verwantschap niet
bijzonder, zij beseffen immers dat in alles wat zij zijn de dood nabij is. Kawabata laat dat Eguchi even kort als krachtig verwoorden: ‘Oude mannen zijn buren van de dood.’

Hans van der Heijde

Yasunari Kawabata – De schone slaapsters. Vertaald door Cornelis Ouwehand. Meulenhoff, Amsterdam. 128 blz. € 20,-.

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 6 augustus 2022.