Achter de schermen van het kapitalisme

Vrij snel volgt Hernan Diaz zijn krankzinnige en fascinerende debuutroman In de verte (2019) op met een volgende opmerkelijke roman. In Vermogen portretteert Diaz – een Zweedse Argentijn, woonachtig in New York – opnieuw een man van mythische proporties: Andrew Bevel, de man van wie gezegd wordt dat hij in z’n eentje de beurskrach van 1929 veroorzaakt heeft.

Maar voordat Diaz Bevel aan bod laat komen, is in Vermogen eerst een roman getiteld Effecten opgenomen, geschreven door Harald Vanner en gepubliceerd in 1938. Deze roman gaat over Benjamin en Helen Rask, een echtpaar dat in de roaring twenties tot de beau monde van New York behoorde. Hij een Wall Street-gigant, zij een mecenas van kunstenaars, musici en schrijvers. Maar met Helen loopt het naar af; zij glijdt af naar de waanzin, weinig kan haar meer helpen, totdat Benjamin besluit haar op te laten nemen in een kliniek in Zwitserland – en waar ze dus jammerlijk overlijdt. Kort daarop stort de beurs in New York in. Benjamin Rask wordt aangemerkt als de hoofdschuldige. De roman Effecten, zwierig en swingend geschreven – compliment aan Diaz, is eind jaren dertig een smeuïg succes in New York: een roman à clef?; en over wie gaat dat dan precies?

Het volgende deel van Vermogen, getiteld Mijn leven, is gewijd aan het levensverhaal van Andrew en Mildred Bevel. Het leven van de Bevels verloopt tamelijk synchroon aan dat van de Rasks in Effecten, maar net even wat anders, ook al overlijdt Mildred even treurig en vroegtijdig als Helen; maar anders dan Helen aan kanker. Dit is Andrew Bevels autobiografie, een reactie op de aantijgingen die in Effecten te lezen zijn. Maar een echte autobiografie is het niet: voor Mijn leven heeft Bevel gebruik gemaakt van een ghostwriter: Ida Partenza.

Het volgende deel is dan ook, geschreven in 1985 – Ida is dan zeventig jaar, het verhaal van hoe zij in aanraking kwam met Andrew Bevel, hoe haar leven toentertijd was, en hoe zij in retrospect op dit alles terugkijkt. Opnieuw dus een versie van de realiteit: een realiteit. Maar geen ervan hoeft binnen de fictie per se waar te zijn: de lezer kan kiezen; niet wat waar is, maar in wat geloof ik? Hernan Diaz brengt daarin enig inzicht. Namelijk als hij de doodzieke Mildred Bevel aan het woord laat. Met als eenvoudige conclusie dat de zogenaamd sterke mannen niet de dienst uitmaken.

Wiebren Rijkeboer

Hernan Diaz – Vermogen. Vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema. Atlas Contact, Amsterdam. 436 blz. € 24,99.