Moderne familieroman met sterke dialogen

Met het gebruik van duidelijk aan tijd gebonden ingrediënten kun je als romanschrijver niet voorzichtig genoeg zijn. Al gauw wordt een boek waarin verdovende sigaretjes worden gerookt modieus genoemd en dan kun je natuurlijk wel inpakken, want literatuur moet eeuwigheidswaarde hebben. Dat is althans de opvatting van critici die pakweg Eline Vere tot hun favoriete boeken rekenen. En nu wil bij mij die eeuwigheidswaarde van een boek als Eline Vere er niet zo best in. Wie begrijpt nu iets van het gedrag van zo’n hysterica zonder eerst een diepgaande studie te hebben verricht over het psychotisch gedrag van Haagse jongejuffrouwen aan het eind van de negentiende eeuw? Niemand toch?

Ongetwijfeld is de romans En dan is er koffie van Hannes Meinkema modieus. Niet alleen de titel wijst al in die richting ook de personen in dit boeken zijn veelal van alternatief allooi en laten veelvuldig de stick van hand tot hand gaan. In En dan is er koffie is dat geen enkel bezwaar. De personen blijven herkenbaar en ook de dingen die hun bewegen. Je zou Meinkema’s nieuwste een moderne familieroman kunnen noemen over een keurig doktersgezin waarvan de drie kinderen het huis al uit zijn: Rosa een cynische lerares met veel hippe vrienden, Arja een tot in d’r haarwortels gefrustreerde studente en Jaap student medicijnen en corpsbal. Deze mensen worden door Meinkema gedurende enkele dagen op de voet gevolgd: in bed, aan de ontbijttafel, op school, op het toilet, op feestjes, in de omgang met hun vrienden.

De door velen benijde Rosa speelt de hoofdrol. Mooi vlot en intelligent als ze is, blijkt ze ondertussen danig met zichzelf in de knoop te zitten en jenever als water te drinken. Ze doet quasi onverschillig tegen haar vriend Douwe (‘We geloven niet in vaste verhoudingen, weet je’), maar komt hoe langer hoe meer tot de ontdekking dat ze niet zonder hem kan. Haar moeder probeert krampachtig het beeld van een gezellig gezinnetje vast te houden, een beeld dat op het eind van het boek, wanneer de kinderen plichtsgetrouw thuiskomen voor de verjaardag van hun vader, als volslagen fictief wordt ontmaskerd.

Opvallend is de precisie waarmee Meinkema haar figuren vooral in hun onderlinge relatie beschrijft met als hoogtepunt de goeddeels feilloos geschreven dialogen. In haar vorige boeken De Maaneter en de verhalenbundel bundel Het wil nog maar niet zomeren leek al een zekere eenheid van thematiek aanwezig. Het verschil tussen het gedrag van mensen en hun werkelijke gedachten, of daar nu hypocrisie of onmacht aan ten grondslag ligt. In En dan is er koffie heeft Meinkema dit thema nog breder uitgewerkt en onttrokken aan het anekdotische niveau waarop het in haar verhalenbundel wel een beetje was blijven steken.

Everhard Huizing

Hannes Meinkema – En dan is er koffie. Elsevier, Amsterdam. 168 blz.

Deze recensie verscheen eerder in het Nieuwsblad van het Noorden van 01 mei 1976, maar bevatte toen ook nog een bespreking van een roman van Peter Andriesse.