Neo-hippies met een Instagram-account

Je terugtrekken uit de veeleisende wereld omdat je niet aan de gestelde hoge maatstaven kunt of wilt voldoen. Het zal in het leven vrijwel iedereen wel eens door het hoofd spelen. Zo ontstaat de hang naar goeroes, tiny houses en onbespoten moestuintjes. De vriendengroep in Vrijstaat Lux, het romandebuut van Mathias Pagnaer, wil ook het leven op een zelf gekozen manier vormgeven. In dit geval door een ‘vrijstaat’ op te richten, een late echo van het hippiedenken uit de vorige eeuw. Met vanzelfsprekend explosieve gevolgen.

De ik in het boek is Rob, ontslagen sportverslaggever van een lokaal krantje, die ziet hoe zijn vriend Klaas met dezelfde dilemma’s worstelt als hij: is dit alles. Want hoe gaat je leven er uitzien als je, al dan niet klaar met een opleiding, het volwassen leven instapt? Ze vrezen: nog meer sleur en middelmatigheid. Ook al is dat nou juist het enige waar ze goed in zijn. Als Klaas’ vader overlijdt en hem een waar landgoed nalaat, komen ze tot het plan een broedplaats voor een nieuwe mens op te richten.

Als we het niet doen, dan worden we een verloren generatie met een Instagramaccount vol mooie foto’s die misschien net goed genoeg kunnen verhullen dat het allemaal betekenisloos was.

Zoals elke generatie, wil ook de jongste zich graag afzetten tegen de voorgaande, die het allemaal verkeerd heeft gezien en gedaan. In de vrijstaat zal alles rechtvaardiger, democratischer en duurzamer toegaan. Liefst met veel vrije seks, drank en drugs natuurlijk. Uiteindelijk zal de rest van de wereld het begrijpen en dan volgen.

Je hoeft geen ervaren romanlezer te zijn om al snel aan te voelen dat het ook bij Rob en Klaas niet goed uit zal pakken. Want zo gaat het nooit bij zulke initiatieven, of de oprichters nu Thoreau of Van Eeden heten, uiteindelijk wordt het bonje en kift. Niet zelden met een stichter die verwordt tot despoot. In dit geval is dat Klaas.

Klaas was getransformeerd in een kleine dictator die keiharde realpolitik met een pseudospiritueel sausje voerde.

Mathias Pagnaer is leraar Nederlands, scenarist en ook nog komiek, in Duitsland. Alle drie de professies zijn terug te vinden in deze licht verteerbare roman. Pagnaer formuleert gemakkelijk en voert personages op die zo weggelopen lijken te zijn uit een Vlaamse soap, dus kolderiek en niet zelden wat sneu. Maar echt verrassend wordt het allemaal niet, de lezer hoeft niets te doen, alles wordt voor hem uitgedacht en uitgeschreven. En zoals het een hedendaagse komiek betaamt: gemeenplaatsen en generalisaties zijn het halve werk.

Zelfs op woordniveau kan Pagnaer het vaak niet laten zich van zijn lolligste kant te laten zien. Een grote glimlach heet kamerbreed en iemand die valt, doet dat op zijn smikkel. Enige gelaagdheid hoef je bij Pagnaer niet te verwachten. Vrijstaat Lux, waar de ontwikkelingen naarmate het boek vordert allengs grotesker worden, ademt een twintigste-eeuwse sfeer, ook al wordt er gebruik gemaakt van sociale media en wordt er gerefereerd aan hedendaagse politieke ontwikkelingen.

Pagnaer probeert dat gevoel te ondervangen door er zijn personages wat opmerkingen over te laten maken (‘We hadden leentjebuur gespeeld bij de hippies’), maar je hebt nergens de indruk dat er sprake is van nieuwe ideeën van een verse generatie. De niet zelden wat oubollige dialoogjes onderstrepen dat vermoeden andermaal.

André Keikes

Mathias Pagnaer – Vrijstaat Lux. Vrijdag, Antwerpen. 328 blz. € 23,50.