De Reade Bwarre (1992), de roman waarmee de Friese schrijver Trinus Riemersma (1938-2011) in 1995 de Gysbert Japicxprijs (de Friese PC Hooftprijs) won, is opnieuw uitgegeven door uitgeverij Wijdemeer. Het is niet alleen een heruitgave maar ook een hertaling. Riemersma schreef een aantal romans niet in de voorgeschreven spelling, maar in een eigen spelling waarvoor hij het Fries uit zijn geboorteplaats Ferwerd en omstreken gebruikte. Een kunstgreep waardoor de roman (vanwege het afwijkende woordbeeld) bij verschijnen onleesbaar werd geacht. Bovendien heeft niet ieder personage in de roman een zelfde uitspraak, Riemersma gebruikt het verschil in register om personages te tekenen. Ook in deze knappe hertaling blijven die verschillen bestaan.

De Reade Boarre (de rode kater) is geen eenvoudige roman; een aantal verhaallijnen wordt virtuoos vervlochten. Zo is er de geschiedenis van de boarristen; een groteske omkering van de Christelijke leer die zijn oorsprong heeft in een rode kater; het in de stijl van de populaire boerenroman geschreven verhaal over de Modderklauwers en een geschiedenis van de Friese beweging. De vertelstem van de roman gaat schuil achter de stem van Tilly, de telefonist. Tilly geeft vervolgens vijf kopijschrijvers de opdracht om de verhalen te over zijn jeugd, de boarristen, de Modderklauwers en de geschiedenis van de Friese Beweging te schrijven.

De roman doet denken aan De kappelekensbaan. Het schrijven van de vertelling is zelf onderdeel van het verhaal. De literatuurwetenschapper Riemersma was ook als schrijver van fictie zeer geïnteresseerd in literatuurwetenschappelijke problemen; de thematisering van het perspectief en de vertelstemmen maar ook in meta tekstuele kunstgrepen. Toch is De Reade Boarre, hoe grappig en hoe ingewikkeld ook, vooral een roman die de verhouding van Riemersma ten opzichte van de Friese literatuur op onnavolgbare wijze beschrijft.

Prachtig is het verhaal over ‘de Modderklauwers’, een boerenfamilie die op de klei in Noord-Friesland een zwaar en armoedig bestaan hadden. De boerenroman was vóór 1945 een populair genre. Niet alleen in Friesland, maar ook in Nederland, Duitsland, Noorwegen en België. Na de Tweede Wereldoorlog werd de boerenroman in Friesland een marginaal en tweederangs genre. ‘De Moderklauwers’ is niet alleen een aangrijpend verhaal over die kleine boeren in de stijl van de boerenroman, maar is (net als de hele roman De Reade Boarre) door de groteske uitvergroting ook een nog altijd interessante kritiek op het genre en een groot deel van de Friese literatuur.

Rieuwert Krol

Trinus Riemersma – De Reade Boarre.Hertaald door Jetske Bilker. Wijdemeer, Dokkum. 496 blz. € 29,50.