Een Antwerps melodrama

Carolien van ’t Hof schreef met Rollekind een historische liefdesroman die speelt in het Antwerpen van de tweede helft van de 19de eeuw. De bibliografie achterin de roman bewijst dat ze zich behoorlijk heeft gedocumenteerd (en dat zeg ik niet alleen omdat in de lijst een boek van mijzelf voorkomt).

Rollekind is het verhaal van de vondeling Valentijn en het weesmeisje Dimpna. Valentijn is door zijn rijke, ongehuwde moeder achtergelaten in de ‘vondelingenschuif’ of rol. Hij belandt in het Knechtjeshuis – het jongensweeshuis – en wordt uitbesteed bij boeren.Valentijn krijgt echter genoeg van de slechte behandeling die hij moet ondergaan. Hij ontsnapt, gaat naar zee en brengt het tot stuurman. Dimpna heeft haar vader verloren bij een brand. Weldra worden haar moeder en zusje het slachtoffer van cholera. Dimpna zelf belandt in een bordeel. Dat is waar beide protagonisten elkaar ontmoeten en verliefd worden.

Het doet allemaal een beetje denken aan Keetje Tippel en aan een 19de-eeuwse roman feuilleton van Xavier de Montépin of diens Antwerpse navolger Jozef Buerbaum. Dat ware geen probleem – integendeel zelfs – als de schrijfster het genre met enige ironie en inventiviteit had gebruikt. Maar ze neemt haar verhaal erg au sérieux en lardeert het met sentiment. Daardoor gaan haar lovenswaardig feminisme en haar pleidooi voor begrip tussen mensen uit verschillende culturen de mist in.

De mysterieuze Isala van Eyken, die zich om het lot van de meisjes in het bordeel bekommert, blijkt na veel verwikkelingen de moeder te zijn van Valentijn. Maar die heeft intussen zijn verloofde Clara verkracht en monstert aan op een ijslandvaarder om te boeten voor zijn wandaad.

Wanneer Valentijn na zware stormen en diepe gesprekken met een andere zeeman in Antwerpen terugkeert, is de door hem bezwangerde Dimpna na de sluiting van het bordeel bij Isala ingetrokken. De confrontatie tussen Valentijn en Dimpna verloopt goed: ze zullen trouwen. Tussen moeder en zoon blijft echter een diepe kloof gapen.

Wanneer ’s nachts brand uitbreekt in Isala’s huis slaagt Valentijn erin zijn Dimpna te redden. Dan gaat hij op zoek naar Isala. Zij kan hem nog net het naar het raam duwen voor de woning instort, waarbij ze zelf om het leven komt.
Een historische roman gaat eigenlijk altijd over het heden, niet over het verleden. Anders – zoals in het geval van de historische thriller – blijft het bij genrefictie. Rollekind wil meer zijn dan dat, maar slaagt er niet in. Van ’t Hof probeert haar melodrama hier en daar op te leuken met een literair effect – de passage over de brand in Isala’s huis is bv. een echo van wat ze heeft geschreven over die in het huis van Dimpna’s ouders.

Leuk is ook de cameo appearance van de kunsthistoricus en liberale voorman Max Rooses (1839-1914), Rubenskenner en eerste conservator van het Museum Plantin-Moretus, maar die heeft geen enkele functie in de roman.

Jan Lampo

Carolien van ’t Hof – Rollekind. Vrijdag, Antwerpen. 270 blz. 22,50.