De zin en (vooral) onzin van trigger warnings

Recentelijk stuitte ik voor het eerst op een zogenaamde trigger warning in een Nederlandse roman. De twijfelachtige eer viel ten deel aan Hine van Lotte Kok. Het schijnt dat trigger warnings al vrij gebruikelijk zijn in maatschappelijk geëngageerde boeken en graphic novels voor jongeren, maar die lees ik blijkbaar niet. Een trigger warning (ook wel content warning) waarschuwt voor gevoelige inhoud, die mogelijk een heftige reactie veroorzaakt bij mensen die in aanraking zijn gekomen met de gevoeligheid in hun persoonlijke leven. Zo wordt de lezer van Hine gewaarschuwd voor ‘beschrijvingen van zelfdoding en depressieve gedachten’.

Wat is het doel van de trigger warning? Dat mensen niet zomaar geconfronteerd worden met schokkende inhoud, dat ze weten dat er iets gaat volgen dat misschien een trauma gaat openrijten. Het achterliggende doel is dat de schok dan minder hard aankomt, of dat iemand voor zichzelf kan beslissen het boek dan maar niet te lezen. Geruisloos zijn trigger warnings een vanzelfsprekendheid aan het worden. Zelfs in mijn opleiding aan de universiteit krijg ik ze inmiddels. Ter illustratie zal ik de lijst met content warnings citeren die ik en mijn medestudenten toegestuurd kregen voorafgaand aan de lezing van Mrs Dalloway van Virginia Woolf, tijdens mijn keuzevak over de wereldliteratuur van 1914 tot nu:

– war

– trauma / PTSD

– violence

– racism

– class discrimination

– mental health

– death

– suicide

Bij De Pest van Albert Camus werden we zelfs gewaarschuwd voor ziekte en gelijkenissen met de coronapandemie. Als naast vooruitstrevende generatiegenoten ook uitgeverijen en universiteiten trigger warnings plaatsen, dan mag je ervan uitgaan dat ze effect sorteren. Door trigger warnings voorkomen we dat trauma’s opspelen en dat mensen nare ervaringen herbeleven. Toch? Nou: nee. Het is schokkend om te ontdekken dat er al het nodige wetenschappelijke onderzoek is gedaan naar het effect van trigger warnings, en dat die effecten niet gevonden zijn. Sterker nog: er wordt gewaarschuwd voor een averechts effect. In de praktijk worden mensen niet gerustgesteld door de waarschuwing, maar raken ze juist verontruster. Net zoals een trigger warning de inhoud van het verhaal onvermijdelijk reduceert, reduceert de lezer zichzelf ook: tot getraumatiseerde lezer.

Ik ga hier iets heel saais doen, namelijk een deel van de samenvatting uit zo’n onderzoek citeren. En ook nog eens in het Engels. Ik vertaal de tekst van het onderzoek niet, zodat ook redacteuren van De Groene Amsterdammer het serieus nemen. Het is immers juist voornamelijk de jonge generatie in de culturele en intellectuele wereld die de trigger warning omarmt. Zo ging aan de podcastuitzending van De Groene Amsterdammer en Das Mag over Lolita een joekel van een TRIGGER WARNING vooraf (en weigerden Joost de Vries en Charlotte Remarque het literaire werk van Nabokov zelfs een cijfer te geven, omdat dat ‘heel gek goed voelt bij dit boek’ – maar dat geheel terzijde):

Trauma survivors (N = 451) were randomly assigned to either receive or not to receive trigger warnings before reading passages from world literature. We found no evidence that trigger warnings were helpful for trauma survivors, for participants who self-reported a posttraumatic stress disorder (PTSD) diagnosis, or for participants who qualified for probable PTSD, even when survivors’ trauma matched the passages’ content. We found substantial evidence that trigger warnings countertherapeutically reinforce survivors’ view of their trauma as central to their identity. Regarding replication hypotheses, the evidence was either ambiguous or substantially favored the hypothesis that trigger warnings have no effect. In summary, we found that trigger warnings are not helpful for trauma survivors.

(Jones, P. J., Bellet, B. W., & McNally, R. J. (2020). Helping or Harming? The Effect of Trigger Warnings on Individuals With Trauma Histories. Clinical Psychological Science, 8(5), 905–917)

De ondubbelzinnige conclusie van de onderzoekers? ‘Given this consistent conclusion, we find no evidence-based reason for educators, administrators, or clinicians to use trigger warnings.’ Als de werking ervan nihil of negatief is, waarom is de trigger warning dan toch aan zo’n opmars bezig – júíst onder de intellectuelen, die normaliter zo hoog opgeven van de wetenschap?

Ik denk dat de reden heel banaal is. Met trigger warnings laten schrijvers, uitgevers, docenten et cetera zien dat zij zich bewust zijn van het effect dat het werk dat zij voorschotelen teweeg kan brengen. Het is een uiting van hun maatschappelijke bewustzijn. Ik moet bekennen dat ik mij hier ook schuldig aan heb gemaakt. Ik schreef een paar maanden geleden een kortverhaal met een misogyne corpsbal als centraal karakter. Hij deed verschrikkelijke uitspraken over vrouwen waar ik behoorlijk mee in mijn maag zat. Toen mijn verhaal gepubliceerd werd, liet ik er een trigger warning boven plaatsen voor misogynie. Zo liet ik blijken dat ik wist dat dit een misogyne karakter was, dat ik wist dat dit schokkend kon zijn en ook dat ik, de schrijver, niet achter dit personage stond. Ik liet zien dat ik het zag.

Een onzuiver motief; een egoïstische actie vermomd als filantropie.

Met self-fashioning wordt het eigenhandig construeren van een publiek imago bedoeld. Zo kan je bijvoorbeeld bij de auteursfoto dromerig nét langs de lens kijken om de schrijvende intellectueel te representeren. Maar je kan ook als Jan Cremer met een leren jack wijdbeens op een motor gaan zitten. De keuze om al dan niet een trigger warning te plaatsen bij aanvang van een verhaal, is daar nu bijgekomen. Laat je zien dat je je bewust bent van de vele trauma’s die deze pluriforme samenleving rijk is, of niet? Laat je zien voorop te lopen in de veranderende tijdsgeest, of niet? De trigger warning is een middel om je als schrijver/uitgever/docent maatschappelijk te positioneren. Dat deze waarschuwing bewezen zinloos of schadelijk is, doet er dan niet toe. Het voelt deugdelijk. En aangezien een groot deel van de nieuwe generatie in de culturele en intellectuele wereld zich profileert als uitgesproken deugdelijk en vooruitstrevend, is mijn voorspelling dat de trigger warning snel vaste prik zal worden. Good for them, goed voor hun ego. Maar ik dacht dat we dit voor de slachtoffers deden?

Martijn van Bruggen