In haar werkelijkheid

Al vijftien jaar brengt uitgeverij B for Books de Literaire Juweeltjes Reeks uit om ‘mensen en vooral jonge mensen op een prettige manier duidelijk te maken dat het lezen van literatuur heel aangenaam kan zijn en tegelijkertijd onze kijk op de wereld een beetje kan veranderen’. Literatuur van hoog niveau, in broekzakformaat en voor een habbekrats. Ideaal voor op reis en altijd te koop bij de boekhandels in treinstations. Eind vorig jaar verscheen Allemaal lichtpuntjes, met drie verhalen van Gerda Blees. Het eerste verhaal is eerder gepubliceerd in Das Magazin in 2017. Speciaal voor de serie Literaire juweeltjes schreef Blees er twee verhalen bij: ‘Allemaal lichtpuntjes’ en ‘Kleine rode vlek’.

Het drieluik opent met ‘Lucifers’. Een man besluit zijn die dag overleden hond te ruste te leggen. De hond had zich tussen de koeien begeven die zonder aanwijsbare reden acuut paniekerig waren geworden. Met enkel de hond in een weekendtas, een schop en een doosje lucifers gaat hij midden in de nacht naar de begraafplaats van zijn ouders. Via een zorgvuldig uitgevoerd jij-perspectief spreekt Blees je niet alleen direct aan maar zuigt ze je zonder terughoudendheid de realiteit van het verhaal in. De eenzaamheid van de man wordt dankzij dit perspectief opgeheven. Hij hoeft de ‘absurditeit van alles’ niet meer alleen te dragen:

Als er iemand naar je zat te kijken zou het een performance kunnen zijn, bedoeld om het voorbijgaan van de tijd te laten zien, of de schaarste van het licht, of allebei. Het zou veelbetekenend kunnen zijn wat je nu doet, voor iemand die je zag. Maar nu niemand kijkt is het alleen maar wat het is.

‘Allemaal lichtpuntjes’ bevat het verhaal van Marja, de fantasierijke achterbuurvrouw van de hoofdpersoon uit Lucifers. Deze dame met een groot hart is ‘een ontdekker van lichtpuntjes’. Ooit heeft ze de achterbuurman de hond gegeven, vlak voordat hij destijds naar de kerk vertrok om zijn vader ten grave te dragen, vanuit de overweging dat een mens iets nodig heeft om voor te zorgen. Al in de tweede zin kantelt Blees het perspectief: ‘Omdat ik haar verzonnen heb kan ik precies vertellen wat ze doet.’ Wie is deze ik? En wat betekent dit perspectief voor de interpretatie van het eerste verhaal? Blees laat ons met open ogen dieper de surrealiteit intuimelen. En we gaan gewillig mee. Hoe het afloopt? ‘Dat is een ander verhaal. Iemand anders zal haar daar mee moeten helpen, iemand die zich in haar werkelijkheid bevindt.’

‘Kleine rode vlek’ volgt een man die voor het raam staat van zijn hoge flat. Hij ziet een rode auto. Een cabriolet. Die doet hem denken aan zijn eigen Renault Mégane cabriolet, stilstaand op de A1, Parijs uit, naar het noorden. En de door het landschap snijdende rode auto brengt een mes in herinnering, een mes dat door de lucht sneed. Zijn mes, in een ziedend hete keuken in het kleine Parijse sterrenrestaurant waar hij als chef-kok werkte. In elkaar grijpende herinneringen maken duidelijk hoe het komt dat deze man ‘de subtiele complexiteit van zijn smaakpalet’ is kwijtgeraakt en waarom hij niet meer kan koken, niet meer kan werken en nu enkel nog boterhammen met voorverpakte kaas uit de oven eet.

In een luttele 60 pagina’s op A6-formaat laat Blees’ ongebreidelde fantasie en vernuftige vertellen je steigeren van bewondering. Vooral de eerste twee samenhangende verhalen doen je je afvragen in wiens hoofd je je bevindt en welke rol jou toevalt. Blees’ verrassende onverklaarbaarheid, puntige stijl en spitsvondige humor smaken naar meer. Missie geslaagd dus, voor B for Books.

Miriam Piters

Gerda Blees – Allemaal lichtpuntjes. B for Books. Hilversum. 62 blz. € 2,49.