Doe niet alsof je nooit iemand pijn zou doen

De in 2014 verschenen adolescentenroman We Were Liars (Wij leugenaars) van E. Lockhart stond maar liefst dertien weken in de top tien van de New York Times Bestseller List, kreeg doorgaans positieve recensies en wordt – samen met de recent verschenen prequel Een zee van leugens – verfilmd. De cover van het laatstgenoemde boek vertoont tekenen van die hype: een sticker met het welbekende icoontje en de wat brallerige slogan ‘#TikTok made my buy it’ moet jonge lezers warm maken voor de roman. De weinig aantrekkelijke lay-out en het wat onhandige formaat van de softcover helpen daarbij echter niet bepaald.

Een lezerswaarschuwing van de auteur herself maakt argeloze lezers meteen duidelijk: deze prequel bevat spoilers voor wie Wij leugenaars nog moet lezen. Aan het woord is immers Carrie (Caroline) Sinclair die via een lang uitgesponnen flashback op een broeierige zomer uit haar tienerjaren terugblikt Setting is Beechwood, het privé-eiland van de steenrijk familie Sinclair in de Atlantische Oceaan. Aanvankelijk heerst peis en vree in deze besloten enclave, tot Carries nichtje Yardley arriveert, met in haar kielzog drie onweerstaanbare, maar ook onvoorspelbare jongens, m.n. haar vriendje George en z’n kameraden Major en Pfeff. De auteur biedt een ontluisterend portret van de dagbesteding van deze rijke jongeren; ze vieren uitbundig vakantie, zijn bijna dagelijks dronken, raken aan medicijnen verslaafd. Bret Easton Ellis voor de jeugdige lezer zeg maar, al kan Lockhart aan dat hoge stilistische niveau en nihilistische wereldbeeld vooralsnog niet tippen.

Aanvankelijk verstaat Lockhart de kunst om de lezer tot volledige overgave te dwingen en deelgenoot te maken van Carries relaas. Haar sterkte: ze neemt jongeren en hun gevoelens serieus en kan zich feilloos in hun gevoelswereld verplaatsen, bv. via een raak portret van de coming of age, de eerste echte verliefdheid en de zogenaamd ongedwongen omgang met de peers. Personages weet Lockhart in één enkele zin treffend te karakteriseren waardoor ze – zeker stilistisch – meer diepgang bereikt dan soortgelijke roman in dit genre:

Bess is een abstract patroon in vrolijke kleuren, een pot geslepen potloden, een weekplanner die in een keurig handschrift is ingevuld. Ze is niet altijd aardig, helemaal niet zelfs. Maar ze is altijd braaf.

Ook op intertekstueel vlak blijft Een zee van liefde uitdagend, met verwijzingen naar o.a. Lévi-Strauss, flarden uit cultuursprookjes en citaten van Shakespeare.

Gaandeweg verliest Lockhart de strakke compositie uit het oog, waardoor Carries relaas wat in elkaar zakt. De vlotte verteltrant verschuift naar de achtergrond, de dialogen worden minder spitsvondig en het verhaal neigt naar een klassiek misdaadverhaal. De thematiek is dan gekend en Lockhart maakt het allemaal wel erg expliciet; ze voegt, zeker in vergelijking met haar vorige roman over de Sinclairs, weinig vernieuwends toe. Achter de schijnbaar rimpelloze façade en krampachtig hooggehouden reputatie tieren leugens en geheimen welig; van verborgen foto’s en overspel, tot witteboordencriminaliteit en moord. Het levert zelden een fraai portret op wanneer maskers vallen. Meermaals gaat het complete wereldbeeld van een personage aan diggelen; tenminste, op papier. In de praktijk wijdt de Amerikaanse auteur te weinig gedachten aan dergelijke ingrijpende gebeurtenissen waardoor de impact eerder beperkt blijf, zeker gezien de grootorde van het nieuws. Het blijft balanceren op een slappe koord: Lockhart neemt jonge lezers doorgaans serieus, maar lijkt niet steeds de geijkte vorm en taal te vinden om heikele thema’s en verstrekkende ervaringen te beschrijven.

Wij leugenaars heb ik precies zeven jaar geleden graag gelezen, als een volwaardige adolescentenroman met ingenieuze opbouw, hoog verteltempo en doordachte intertekstuele verwijzingen. Toegegeven, de karakterisering viel bijwijlen wat mager uit, maar Wij leugenaars markeerde toch een behoorlijke stap in Lockharts literaire Bildung. Waarom er vervolgens nog een prequel moest verschijnen is mij – zeker gezien de inspiratieloze herhaling van de thematiek – niet geheel duidelijk.

Jürgen Peeters

E. Lockhart – Een zee van leugens. Vertaling Sandra van de Ven. De Fontein, Utrecht. 344 blz. € 17.99.