(Deze recensie komt uit 1997)

Het heilige lijk

Het Boekenweekgeschenk van dit jaar mag er wezen. Renate Dorrestein schreef Want dit is mijn lichaam, een boek waarin de thema’s uit haar andere werk samengebald terugkomen. Centraal in het boekje staat de manier waarop mensen met hun lichaam omgaan en bij Dorrestein zegt dat ook meteen veel over hoe mensen met elkaar omgaan.

Er zijn mensen die beweren datje bij een bespreking nooit het leven van de auteur mag betrekken. In het geval van Dorrestein lijkt me dat onterecht. Ze heeft in het boek Heden ik al geschreven over haar eigen ziekte ME. In dit boek komen dezelfde standpunten over het gezonde lichaam weer terug.

Centraal in het boek staat Maria, de kreupele dochter van de wereldberoemde en bejaarde schilder Job Olson. Maria staat al haar hele leven model voor de doeken van Job. Daar komt verandering in als de veertig jaar jongere Felicity de minnares wordt van Job. Hun verhouding zorgt voor een impasse in zijn werk, waardoor hij zich afwendt van de schilderkunst en overstapt op de computeranimatie, waarbij het perfecte lichaam van de verantwoord etende en sportende Felicity meer op zijn plaats is. Maria wordt afgedankt.

De tweede verhaallijn draait om de zoon van Maria en diens vrouw Xandra. Een modelhuwelijk waarbij de vrouw haar man op een streng dieet houdt. Dat modelhuwelijk gaat barsten vertonen op het moment dat Xandra in verwachting raakt (en haar lichaam dus vervormt) en zij paranoïde gedachten krijgt over haar man die samen met Felicity hardloopt. Die paranoia blijkt later terecht als deze twee overgebleven mooie mensen seks met elkaar blijken te hebben. Want Dit is mijn lichaam kan gezien worden als een aanklacht tegen het ultieme prachtige lichaam zoals dat ons van de glossy’s bekend is. Dorrestein weet in ironische en vlijmscherpe zinnen die waanzin neer te zetten. ‘Voor haar tweeëntwintigste verjaardag deed Caspar Olson zijn vrouw Xandra een nieuwe neus cadeau.’

Een boek van Dorrestein kent zoals gewoonlijk ook een hoogst morbide gebeurtenis. In dit boek geeft die gebeurtenis precies het omslagpunt van het verhaal weer. Als er op het erf van Job een diepere put geslagen moet worden om het zwavelhoudende water beter te kunnen ophalen, ontdekken de werkers het illegaal begraven lichaam van de vrouw van Job. Jarenlang heeft iedereen gedronken uit de bron waar ook het lijkenvocht van deze vrouw in is gelekt. Daarmee krijgt het verhaal een extra religieuze dimensie: de transsubstantiatie in haar meest aardse vorm.

In een week waarin het thema ‘Mijn god’ centraal staat, schopt dit geschenk tegen alle moderne overtuigingen aan. Daar waar het lichaam een tempel is, is de redelijkheid verdwenen. Maar Dorrestein zoekt haar heil niet bij een god. Haar sympathie ligt eerder bij Maria, de kreupele, die niets anders kan zijn, dan ze is.

Coen Peppelenbos

Renate Dorrestein – Want dit is mijn lichaam. CPNB, Amsterdam.

Deze recensie verscheen eerder in een iets andere vorm in de NHL Krant op 5 maart 1997.