Tussen pen en pik

Ging de vorige poëziebundel van de Vlaamse dichter Luuk Gruwez Bakermat over de omgekeerde gang van dood naar geboorte, zijn nieuwe bundel Balts handelt over de periode die aan de geboorte vooraf gaat: het creatieproces. ‘Poëzie schrijven is een erotische daad’, stelt Gruwez in een interview, ‘elke vorm van literaire uiting is een verlenging van de penis.’ In zijn visie op de poëzie noemt hij nadrukkelijk het verband tussen eros en het schrijven. Zijn nieuwe bundel gaat niet alleen over het fysiek paargedrag, maar ook over artistieke balts. ‘Balts komt in de gelijknamig bundel tot uiting in de sensuele, wellustige stijl’, stelt Gruwez. Een voorbeeld hiervan is het gedicht ‘Kennismaking’.

strong>Kennismaking

Hi! Ik ben de kut van Carmelita Esplendida de los Santos.
Pleased to meet you. Enchantée. Es freut mich sehr.
Ik ken, doordat ik doorgaans in het donker lig,
de louche underground van het bestaan

en bovengronds de falanxen, de lansen
waarmee venten met ballen zich toegang verschaffen
tot altijd weer hun waterig Waterloo, hun domme
Verdun, het speelgoed van hun trotse Troje.

Ik ken de oorlogen in en om mijn epicentrum,
de kleinste belegering van mijn clitoris, zoals
mijn kietelding soms chic betiteld wordt.
Hier is mijn jackpot, jukebox, trukendoos,
[…]

Het thema van Balts is ook te vinden in het gedicht ‘Brantes’, waarin een dorpje in de Vaucluse wordt bezongen.

Brantes

Huizen hangen hier met slijm en spuug
tegen het azuur gekleefd: marionetten
van een godheid honderden etages hogerop.
Aarde aarzelt tussen vaginaverdriet

en peniskermis. En allen staan te verzamelen,
te verbroederen. Zij smachten en bidden
terwijl een berg net lang genoeg het uitspansel zoent
tot een dorp eruit tevoorschijn lekt: Brantes!

Wie van elders is, stemt soms zelfs toe in het offer
van eigen kind. Maar niet de mannen van hier,
meer op verwekking dan op verdelging gesteld.
Zij blijven oefenen: dag na dag rukken zij zich af,
[…].

In het erotische gedicht ‘Lof van Onan’ is klein portret van de dichter Achterberg te vinden.
‘[…] Achterberg, bijzonder dichter toch, én moordenaar, / ejaculeerde met gemak zo’n zeven keer per dag, / voortdurend zwalkend tussen pen en pik […].’

Met de visie van de dichter op poëzie in het achterhoofd, kan al lezend worden opgemerkt dat Gruwez in zijn poëziebundel Balts twee tegengestelde uitersten heeft samengebracht. Zoals hij het zelf formuleert omvat zijn poëzie de tegenstelling tussen ‘het verhevene enerzijds en het aardse anderzijds, tussen God en de pot’. In zijn beschouwingen over eigen werk gebruikt hij het beeld van de zwanen ‘die nooit goed blijf weten met hun hals en aarzelen tussen de diepte van het water de onbereikbaarheid van wolken.’ Of de gedichten in de bundel kunnen worden ondergebracht in deze classificatie is een open vraag. Wel kan worden vastgesteld dat de meeste gedichten inhoudelijk niet over erotiek en wellust handelen, maar over dood, gemis en het voorbijgaan van de tijd. Een voorbeeld daarvan is het gedicht ‘De kunst van de boom’, dat is op opgedragen aan zijn leraar Nederlands.
De kunst van de boom

In memoriam H.V. (1941-2020)
[…]
Ik zat te dromen in je klas, begluurde door het raam
de olmen. Je sprak: ‘De kunst van de boom is het blad.’
Ik kon nog toveren: eens zou ik mij tevoorschijn schrijven.

Al had de schemering de kamer nog niet ingepalmd,
je hield naast mij de lamp, wees mij de weg tot in
het diepste van mijn moedertaal opdat ik in haar
niet verdwalen zou. En hoezeer wees je mij steeds op

het magnifieke nutteloze dat je soms toch bij
moet lichten hoewel het ook vanzelf al straalt.
[…]

Het timide jongetje Luuk Gruwez verlangde ooit naar geborgenheid, schreef hij in zijn essay ‘Een huis om dakloos te zijn’. Het verlangen naar de veiligheid van de besloten cocon, de vulva of de moederschoot, stelt Geuwez, ‘impliceert op het liefdesvlak dat je je van top tot teen wilt nestelen in de geliefde, waarna alles om je heen dichtgaat (…)’ Voorbeelden daarvan zijn te vinden in de cyclus ‘Amour à la Française’. In 6 gedichten varieert Gruwez op oude Franse erotische chansons waarmee hij in 2020 door het land toerde, samen met het Nederlands Kamerkoor.

In Balts verbindt de dichter beslissende momenten die dood en geboorte markeren, waaraan een erotische perpetuum mobile ten grondslag ligt, vermeldt de flaptekst. Zowel de titel van de bundel, alsook de inhoud van de gedichten die een ‘sublimering van biologische impulsen’ beloven, suggereren een erotische bundel. De uitspraken van de dichter over de functie van de pen(is) in de poëzie, versterkt die suggestie. Niets is minder waar. Van de 43 gedichten staan slechts 12 gedichten inhoudelijk in het teken van de erotiek. In de overige gedichten staan dood, tijd en gemis centraal. Dat maak Balts tot een intrigerend bundel die om herlezing vraagt. De uitgave is voorzien van een illustratie van Pierre Bonnard getiteld ‘Le Boxeur’ (portrait de l’artiste)’ en een foto van ‘De geliefden van Valdaro’ uit het Pallazo Ducale te Mantua.

Hanneke van Schooten

Luuk Gruwez – Balts. De Arbeiderspers, Amsterdam-Antwerpen. 84 blz. € 19,50.