Nieuws: Maken literaire vertalingen de leeslijst van Nederlands diverser of bevestigen ze de Amerikaans-Britse mainstreamcultuur?
Interessante kwestie kaarten Yra van Dijk en Marie-José Klaver aan op de site Didactiek Nederlands. De laatste tijd klinkt steeds nadrukkelijker de vraag of op de leeslijst van Nederlands in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs ook vertaalde werken mogen. Het idee is dat leerlingen daardoor gemotiveerder zijn om te lezen en dat de boeken die zij lezen diverser zijn. Van Dijk en Klaver zetten daar hun vraagtekens bij:
Want als 4 op de 5 vertaalde titels uit het Engels komen, zoals op de onderbouwlijst van Lezen voor de Lijst, kunnen we bezwaarlijk spreken van een kennismaking met ‘andere culturen’. Dan is het voor 80 procent een kennismaking met de Amerikaans-Britse mainstreamcultuur, die ook via andere media ruim bekend is bij de doelgroep.
De vraag is dus of de gekozen titels wel zo ‘divers’ zullen zijn. Zullen leraren en leerlingen de weg vinden naar Afghaanse, Nigeriaanse, Braziliaanse of Poolse literatuur? Of wordt het voor een groot deel Amerikaans, omdat dat zich nu eenmaal aandient via de commerciële platforms?
Lees het hele stuk hier.
In het tweede deel van hun artikel leggen de auteurs de nadruk op de rijkdom van de Nederlandstalige literatuur.
Dat de Nederlandstalige literatuur zo rijk, divers en fantastisch is, komt te weinig aan bod in het onderwijs, en dat komt onder andere door een afnemend aantal docenten in het basis- en voortgezet onderwijs dat die literatuur goed kent en dat zelf graag leest (Dera, 2018; Oberon, 2020).
Lees het tweede deel hier.
(Foto Michel Houellebecq © Dolf Verlinden)
Goed punt. Ben ook benieuwd naar het taalniveau van deze commerciële werken. Welke standaard houden we aan?
Die afbeelding erbij snap ik dan weer niet. Zijn dat Klaver en Van Dijk?
De kwaliteit van vertalingen en de keuzes die vertalers maken zijn interessante kwesties voor in de klas. Op Tzum wees Wiebren Rijkeboer onlangs op fouten in de Nederlandse vertaling van Lessons van Ian McEwan: https://www.tzum.info/2023/03/recensie-ian-mcewan-lessen/
Er is een mooie, vakoverstijgende lessenserie over het gedicht Todesfuge van Paul Celan van de Radboud Universiteit. Daarin worden ook de verschillen tussen enkele bekende vertalingen van Todesfuge besproken:
https://www.ru.nl/pucsociety/docenten/lesmateriaal/vakoverstijgend-lesmateriaal-todesfuge/
David Cohen schreef een mooi stuk over enkele andere vertaalkwesties bij Celan in Filter: https://www.tijdschrift-filter.nl/webfilter/vrijdag-vertaaldag/2016/week-29-david-cohen/
Er zijn genoeg manieren om aandacht te besteden aan vertalen in de les Nederlands, of bij andere talen. Leerlingen zelf een Engels of Duits gedicht in het Nederlands laten vertalen is ook heel zinvolle exercitie omdat ze zich dan bewust worden van het belang van het juiste woord kiezen. Je kunt alleen goed vertalen als je je moedertaal op een heel hoog niveau beheerst. Een reden te meer om zoveel mogelijk Nederlandstalige literatuur te lezen bij het schoolvak Nederlands.
Zolang we niet begrijpen dat lezen individueel is blijven we proberen boeken door het collectief te drukken. Dat gaat niet werken! Ik krijg nog braakneiging als ik denk aan Max Havelaar. En ik vond lezen leuk!
Besteed meer aandacht aan de aanprijzing en marketing van de boeken. Kijk wat Tiktok wel doet en de leraren niet.