Razend spannend

Kinderboekenschrijfster Chinouk Thijssen barst van de energie. Komt ze op een school langs, dan houdt ze leerlingen een uur lang geboeid met een verhaal waar ze jaren aan heeft geschaafd. Daarna staan de leerlingen in de rij voor een praatje en haar insta-naam. Haar boek Gegijzeld kreeg de Prijs voor de Jonge Jury in 2022 en in 2023 kwam Museumnacht uit. Ook in dit boek ligt het tempo erg hoog, en zullen kenners van spannende jeugdliteratuur herkennen dat Thijssen met de grenzen van het genre speelt.

Het boek begint als volgt:

Ziggy

‘Op 13 november is het een jaar geleden dat Museumnacht fataal afliep. Een groepje van acht jongeren doorliep het bekende Instagrammuseum in Amsterdam. Het was een privéfeestje, waarbij het museum was afgehuurd. Er waren een dj, een fotograaf… Maar de leuke en zorgeloze avond kende een noodlottig einde,’ vertelt Justin, links op het scherm.

De hoofdstukken krijgen titels van ik-personages. Dat is een handige techniek waarmee de schrijver kan spelen om de lezer een informatievoorsprong of -achterstand te geven. De titel is meteen verklaard: jongeren verblijven een nacht in het Instagrammuseum. Uiteraard heeft deze introductie een voorspellende waarde en zal ook in dit boek een groepje jongeren de Museumnacht door gaan brengen, en zal er iets noodlottigs gebeuren.

Dit keer gaat het om een groep van acht jongeren. Hun leeftijd wordt niet genoemd, maar ze zitten nog op school en mogen ook zonder ouders een weekend weg, tenminste pubers. Over de meeste jongeren krijgen we een achtergrondverhaal, of misschien beter: een bepalende eigenschap. De personages ontwikkelen zich niet, en blijven plat, zoals in dit genre vaak gebeurt. Zo gaat Ziggy verhuizen naar Londen, zoent de ene jongen met de vriendin van de andere jongen, is er een vader ziek, en een vader niet de echte vader van een zusje. De groep schrijft zich in voor de Museumnacht, zonder er echt rekening mee houden dat ze mee mogen doen.

Een paar foefjes van de schrijver tillen dit boek omhoog. Ten eerste wordt de ruimte zo precies beschreven dat je als lezer ook claustrofobisch wordt. In het museum is alles donker en moeten geheime gangen en deuren gevonden worden. Ook leuk is dat de genreregels af en toe expliciet benoemd worden. Zo denkt Ziggy terug aan de film Scream, en dat ze vooral als groep bij elkaar moeten blijven, en niet in het donker moeten vragen of er toevallig een moordenaar is. Natuurlijk gaat vervolgens uiteindelijk via de genrenormen vreselijk fout. Ook leuk is dat puberale verliefdheid soms enorm krachtig is, en in deze tijd van zelfontwikkeling alles over jezelf lijkt te gaan. Dat gebeurt ook als net de eerste dode is gevallen:

‘En toen dacht je dat het tof was om te doen alsof je verliefd was op mij?’ gaat Ziggy verder.
Keano stopt zijn handen in zijn broekzakken. ‘Volgens mij gaat dit verhaal niet over jou, Zig. Niet alles draait om jou.’
‘Nou, sorry hoor,’ zegt ze. ‘Tabitha moest vanavond zeker wel lachen toen ze mij de vraag stelde over jou.’
‘Doe niet zo kinderachtig.’ Keano schudt zijn hoofd. ‘Dit is precies waarom ik nooit verliefd op je zou kunnen worden.’
Ziggy’s ogen worden groot en ze zet een stap achteruit.
‘Tabitha is dood.’ Keano’s stem echoot door de kamer. ‘En het enige waar jij aan kunt denken, is dat ik heb gedaan alsof ik jou leuk vond. Grow the fuck up.’

Voor dit moment, voor het spel echt op de wagen is, wordt het verhaal vooruit gedreven door het spel Truth or Death. Dit lijkt op het spel Doen of de Waarheid, maar nu stellen niet de spelers de vragen, maar staan de vragen al op kaartjes. Die vragen gaan precies over de geheimen die de jongeren hebben. Dat veronderstelt dat de Museumkiller zich uitmuntend op deze nacht heeft voorbereid. De grote open plek is dan ook: wie is de Museumkiller?

Ondertussen is iedereen aan het rennen, vechten, overleven, zijn er brute cliffhangers, stervende ik-figuren, verrassingen en is het zo spannend, dat elk einde een anticlimax zal moet zijn. Toch is het einde verrassend, maar niet bepaald geloofwaardig. Het past helaas in het genre dat het einde ook helemaal uitgelegd moet worden. Een literaire lezer kan het vele tell, don’t show, de platte personages, allemaal accepteren, en zal het boek beter vinden als hij de laatste hoofdstukjes niet zou lezen.

Dit boek is echter geschreven voor jongeren. Die zullen een net afgehecht einde misschien meer waarderen, net als de overwegingen die pubers bezig houden, vaart en actie: dat zit er allemaal in. Voor een tweede en een derde klas is dit boek uitermate geschikt. Een docent kan met een klas onderzoeken waardoor het boek zo spannend wordt: de ruimtes, het directe taalgebruik, de cliffhangers, weten wat welk personage wel of niet weet. Lees het boek klassikaal, en laat halverwege en op driekwart raden wie de moordenaar is. Bespreek de werking van groepsdruk: zouden leerlingen zelf hebben meegedaan aan deze Nacht? Laat leerlingen in groepjes een personage bespreken: wat zouden ze wanneer anders gedaan hebben dan het personage? Bespreek genrekenmerken en laat leerlingen vertellen of die zinnig in worden gezet. En vooral: nodig Chinouk Thijssen uit om de klas te bezoeken.

Erik-Jan Hummel

Chinouk Thijssen – Museumnacht. Clavis, Hasselt. 196 blz. € 20,95.

(Voor de banner boven deze foto is gebruik gemaakt van deze foto van Burst CC0, via Pexels)

Leerlingen in het voorgezet onderwijs lezen graag eigentijdse populaire jeugdboeken: van Mel Wallis de Vries tot Cis Meijer of Anna Woltz tot Maren Stoffels. Auteurs van wie het werk helaas nogal onder de radar blijft op een site als Tzum (of in de kwaliteitskranten). Daarom starten Erik-Jan Hummel en Willem Goedhart, beiden docenten Nederlands, deze zomervakantie met een reeks recensies over populaire titels die hun leerlingen ook lezen. De belangrijkste vragen: is dit een boek dat we zouden aanraden? Fungeren deze boeken als spiegel voor tieners, en/of openen ze vensters naar de hedendaagse wereld?