Hoe toen nu kan verdringen

Het verleden mag dan achter je liggen, het kan zich wel degelijk laten gelden en soms zelfs zo sterk dat het actueler wordt dan het heden. Omdat je dat graag wilt, om je angst voor de toekomst te bezweren? Misschien, maar het verleden lijkt soms ook krachten te herbergen, die op onbewaakte momenten jou en je heden kunnen overvallen.
Dat inzicht lijkt het onderliggende thema van de roman Grand National, van de (Franstalige) Zwitserse auteur Roland Buti (Lausanne, 1964). Uitgeverij Vleugels bracht daarvan onlangs onder dezelfde titel een vertaling uit van de hand van Kateleine De Vuyst.

Weiss onderhoudt met zijn hoveniersbedrijfje tuinen en publiek groen in een streek in het Frans-Zwitserse, bergrijke grensgebied. Hij wordt geassisteerd door de beresterke, ingoede Agon, oorspronkelijk afkomstig uit het Balkangebied. Soms maakt Weiss gebruik van twee hulpkrachten.

Weiss is getrouwd met Ana, maar hun huwelijk lijkt voorbij, tot Weiss’ spijt. Hun dochter studeert aan een Engelse kunstacademie. Weiss’ dementerende, stokoude moeder verblijft in een verzorgingstehuis. Haar plotselinge verdwijning uit dat tehuis zal de opmaat blijken voor het zich met kracht manifesteren van het verleden. Agon wordt in zijn volkstuin overvallen en halfdood geslagen, wat te maken lijkt te hebben met Agons betrokkenheid met gebeurtenissen, in Grand National overigens niet opgehelderd, tijdens de oorlog in voormalig Joegoslavië, meer dan vijfentwintig jaar eerder.

Weiss beleeft enkele dagen vol liefdesherinneringen als hij met Ana naar het afstudeerfeest in Londen gaat. En zijn moeder? Zij wordt teruggevonden in het Grand National hotel, plek van vergane glorie en enig overblijfsel van de vooroorlogse grandeur in de streek, toen de elite er haar decadente stempel op drukte. De bejaarde hotelier heeft haar liefdevol opgevangen en een kamer gegeven. Hij kent haar nog en weet dat zij, bakkersdochter, ooit verse broodjes voor de gasten bracht en vriendelijke – en misschien wel meer dan vriendelijke – betrekkingen aanknoopte met een gast die maandenlang in Grand National verbleef. Die tijd lijkt in haar bewustzijn het werkelijke nu, waarin ze tweeënnegentig is, te hebben overvleugeld.

Grand National is met 158 bladzijden een betrekkelijk korte roman. Het is niet noodzakelijk om alles uit te leggen, dat beginsel is een kenmerk van Buti’s schrijverschap, althans in deze roman, vandaar de beperkte omvang. Om een voorbeeld te noemen: Argon komt van de Balkan en zijn belagers waarschijnlijk ook, maar hoe het zit met de aanleiding tot wat een wraakactie lijkt, daarover zwijgt Agon liever en Weiss hoeft het niet te weten. Bijgevolg komt ook de lezer dat niet aan de weet. Het klinkt misschien raar, maar zulk open en onuitgelegd laten draagt bij tot de literaire kwaliteit van Grand National. Buti’s rustige, soms zelfs laconieke stijl doet dat ook.

Hans van der Heijde

Roland Buti – Grand National. Vertaling Katelijne De Vuyst. Vleugels, Bleiswijk. 158 blz. € 26,90.

Te koop bij de betere boekhandel of rechtstreeks bij de uitgever.