Een verrassend Perzisch sprookje

Rivieren spreken tot de verbeelding, niet alleen als dragers van water, waarzonder wij niet kunnen leven, maar ook als altijd veranderende, niet aflatende stroming. Rivieren zijn veelal eeuwenoud en stille getuigen van onze geschiedenis. Onlangs besprak ik van Lorena Salazar Masso het prachtige De rivier is een mond vol vissen, waarin het verhaal één lange reis is over de machtige rivier Atrata in Colombia. Nu heeft ook Sholeh Rezazadeh een nieuwe roman geschreven over een rivier, Ik ken een berg die op me wacht, waarbij het perspectief zelfs ligt bij een rivier, namelijk de Aras, die stroomt langs Iran, Armenië, Azerbeidjan en Turkije. Door dit bijzondere perspectief en haar beeldrijke taal brengt zij de rivier helemaal tot leven.

Van alle vrouwen die elke ochtend in hun kleurige, tot hun enkels reikende jurken, met vestjes in een donkere kleur, sjaals met bloemenpatroon die hun hoofd en de onderkant van hun mond bedekken, met kleine hoofdbanden die ze in hun nek vastbinden, naar me toe komen met waterzakken in hun handen, en die met mijn heldere water vullen, trekt vooral één vrouw mijn aandacht. Een vrouw met ogen die me doen denken aan die van herten die bij mij water komen drinken.

Zo verklaart de rivier meteen op de eerste bladzijde al zijn liefde aan de jonge vrouw Saray die water komt halen. Hij wordt wild als zij in de buurt komt. Aras laat haar wat dieper bukken, waardoor de ketting van gedroogde kruidnagelbloemen nat wordt en een lekkere geur verspreidt. Aras kruipt over haar voeten. Sarays vingers kruipen op hun beurt weer onder de trillende huid van Aras. Het is bijna alsof de rivier de liefde bedrijft met deze mooie jonge vrouw. Haar hart ligt echter al bij Aydin, de schaapsherder.

Het verhaal is een en al landschapsbeleving, waarbij alle zintuigen geprikkeld worden. Je ziet de kronkelende Aras door de bergen stromen, soms woest, dan weer wat kalmer, alsof het een menselijke persoonlijkheid betreft. En tussen alle beelden in komt langzaam een verhaal tevoorschijn, niet alleen over de liefde tussen Saray en Aydin, maar ook over de bedreiging van het landschap. Eens in de zoveel tijd komt er een marskramer naar het nomadenvolk en probeert daar zijn plastic spullen te slijten. De oude vrouw Ipek weeft tapijten naast het water, waarin ze het landschap verwerkt. Zij bedekt de boomstammen met tapijten, zodat die het landschap zullen onthouden. Ipek moet niets van de marskramer hebben met al zijn plastic. Ze is bang voor de toekomst van het landschap. De jongen Doeman luistert naar de vissen. Ook hij is bang dat alles verloren zal gaan. Op een dag neemt de marskramer het westerse meisje Alma mee, dat uit Amsterdam komt en in een woonboot in de Amstel woont. Zij is op zoek naar de streek waar haar oma vandaan komt en leeft dan een poosje tussen de nomaden en merkt hoe hectisch haar bestaan in Nederland is.

Het verhaal doet qua sfeer denken aan Perzische sprookjes over liefde, moed en heldendom. De personages zijn wat clichématig: de mooie Saray en sterke Aydin die een huwelijk voorbereiden. Je krijgt en passsant wat gebruiken mee over de nomaden. Ook het meisje Alma dat rust zoekt bij de nomaden, blijft wat oppervlakkig. Het verhaal lijkt vooral een ode aan de natuur te zijn, waarmee we respectvol moeten omgaan. Die boodschap ligt niet echt subtiel verscholen, maar is regelmatig onderwerp van gesprek tussen Alma en de nomaden, Doeman en Ipek, maar ook onderwerp van de overpeinzingen van de rivier Aras, die zich af en toe afvraagt of een rivier echt zou kunnen ophouden met bestaan.

De rivier Aras houdt als een sterke persoonlijkheid het verhaal bij elkaar. Dat is goed gekozen van Rezazadeh, want juist daarmee kan zij de kracht en ook macht van de natuur laten zien. Aras zorgt voor spanning in het verhaal, al was het maar omdat hij steeds opnieuw zijn liefde voor Saray belijdt. Hoeveel Saray ook van Aras houdt, haar hart ligt bij Aydin. En wat doe je dan als rivier? Dit bijzondere perspectief zorgt steeds opnieuw voor verrassingen in de loop van het verhaal, dat bijna zelf als een rivier meandert door het oosterse landschap.

Dietske Geerlings

Sholeh Rezazadeh – Ik ken een berg die op me wacht. Ambo Anthos, Amsterdam. 192 blz. €21,99.