De volgende recensie over Boetekleed komt uit 2003.

Schrijfster liegt de waarheid

Bij de Brit Ian McEwan moet je altijd oppassen. Je wordt belazerd waar je bij staat. In Boetekleed is de hoofdpersoon een schrijfster, Briony Tallis, die haar eigen leven te boek stelt. Op dat moment weet je dat je moet uitkijken. Schrijvers vertellen immers nooit de waarheid. Pas later is duidelijk dat Briony haar leven op creatieve wijze reconstrueert. Als meisje zorgde zij ervoor dat Robby, de zoon van de huishoudster, valselijk werd beschuldigd van aanranding. Het leven van Robby, haar zus Cecilia – tot over haar oren verliefd op Robby – en de rest van de familie is dan compleet ontwricht. Robby komt in de gevangenis en gaat daarna het leger in; Cecilia verlaat haar familie en wordt verpleegster, terwijl ze wacht op Robby die in Europa vecht aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Ook de fantasievolle Briony gaat oorlogsgewonden verplegen, nadat ze achter de werkelijke schuldige komt van de verkrachting. Zij doet boete door nobel werk te verrichten en door het hele verhaal op te schrijven.

Boetekleed was genomineerd voor de Booker Prize (de uiteindelijke prijs ging niet naar Atonement maar naar True History of the Kelly Gang van Peter Carey). Het eerste deel is een vrij gedetailleerde beschrijving van de familie Tallis. McEwan neemt ruim de tijd om erg veel personages te introduceren en kruipt in de huid van al die personages om de onderlinge relaties bloot te leggen. Een kleine familieroman. Het tweede deel lijkt echter op romans over de Eerste Wereldoorlog: Britse soldaten, waaronder Robby, moeten zich onder erbarmelijk omstandigheden terugtrekken van het Europese vasteland en zich via Franse weggetjes een goed heenkomen zoeken naar de kust. En het derde deel is veruit het interessantst, want daar vertrouwt Briony haar leven als verpleegster en beginnend schrijfster aan het papier toe. In dat deel komt het weer goed: Robby komt terug, de zussen spreken na lange tijd weer met elkaar en Briony kan Robby zeggen dat ze hem fout had beschuldigd. Happy end, zo lijkt het.

Maar er komt nog een slothoofdstukje, waarin Briony snel de ‘echte’ waarheid vertelt. En daarmee draait McEwan de hele roman op zijn kop en worden de vierhonderd pagina’s daarvoor pure fictie en weet je niet meer wat je moet geloven. Zijn die eerste twee delen een pastiche op de familieroman en de oorlogsroman? Het is een superieure vorm van ironie: als boetedoening de waarheid te boek stellen en er dan toch fictie van maken. Maar je was gewaarschuwd met een schrijfster als hoofdpersoon, en helemaal bij een schrijfster die ontsproten is aan het brein van Ian McEwan.

Coen Peppelenbos

Ian McEwan – Boetekleed. Vertaald door Rien Verhoef. De Harmonie/Manteau, Amsterdam/Antwerpen. 416 blz. € 17,95.

Deze iets aangepaste recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 3 januari 2003.