Een reusachtig verhaal over een kleine jongen die tovert met zijn glimlach

Op zich grappig dat uitgerekend een strip met de titel De kleine astronaut de hele zomer onder de radar bleef. Al in juni van dit jaar verscheen de graphic novel van de Libanese stripmaker Jean-Paul Eid, over een jong gezin – vader Michel, moeder Louise, dochter Juliette en een jongetje dat werd geboren met een hersenverlamming. Het mannetje heet Tom, naar Major Tom van David Bowie, de favoriete LP van de vader. En net als Major Tom is ook de kleine Tom een astronaut: de beeldspraak en overeenkomsten worden heel beeldend en liefdevol uitgelegd.

Tom kan niet praten en zijn lijfje is slap. Hij kan zijn spieren niet aansturen: zijn hersenen geven de signalen niet af. Je zou gemakkelijk kunnen stellen dat Tom zwaar gehandicapt is, en hoewel dat in de buitenwereld beslist zo geldt, ziet het gezin dat duidelijk anders. Tom is hooguit anders en de emotionele omgang die ze met hem hebben, zorgt ervoor dat de lezer Tom nooit als iets anders zien dan de lieve astronaut die hij is.

Het verhaal vertelt rustig hoe het leven van het gezin veranderde toen Tom op aarde landde. Met het nieuws kwam de realiteit. Met name de moeder had het aanvankelijk moeilijk; het onvermoeibare optimisme van de vader werd haar teveel. Samen worden ze geconfronteerd met blikken en opmerkingen. Heel mooi is een scène in het park als Tom met een sjaal is vastgesjord in een schommeltje, zodat hij niet voorover kukelt. Twee andere moeders zien het allemaal nogal meewarig aan (‘Je zit er maar een beetje slapjes bij’), tot Louise eindelijk de kracht vindt om rustig te zeggen dat hij gehandicapt is. Een overwinning, die we meevoelen.

Later wordt het pijnlijker, als ze Tom naar de crèche willen brengen. Nergens kan hij terecht. Een bedrijfsleidster somt op waarom het niet kan: ze hebben er al een kind met een allergie, twee met gedragsstoornissen en eentje met een gehoorapparaatje. Ze kunnen kortom alleen kinderen aannemen ‘die niet al te gehandicapt zijn’, ook al staan ze voor inclusie, empathie en de onvoorwaardelijke acceptatie van ieder kind.

En hoe pijnlijk ook, de ouders van Tom komen er altijd weer bovenop, vooral door toedoen van Tom, die zijn omgeving inpakt met zijn vriendelijke glimlach. En als hij dan toch ergens terecht komt waar hij welkom is, moet je het boek echt even wegleggen.

Jean-Paul Eid heeft met De kleine astronaut een prachtige, emotionele graphic novel gemaakt. Meer bepaald: het is zijn eigen verhaal, want hij is de vader van een zwaar gehandicapt kind dat net als Tom niet kan praten en lopen. Misschien daarom is het verhaal nergens aangezet en wordt nergens op effect gesorteerd. Dat blijkt niet nodig: juist door de dagelijkse gang, de gewone dingen te benoemen, ziet de lezer hoe het leven met jongetje als Tom is.

De kleine astronaut is één van de mooiste strips die ik ooit heb gelezen. Een verhaal waarin offers, moeilijkheden, twijfels en positiviteit zo dicht bij elkaar liggen, is vanzelf eerlijk en invoelend. Ook wie nooit een strip heeft gelezen, zal zien hoe geschikt het medium is om zo iets kleins en moois te vertellen. Het tempo en de rust waaruit alles blijkt, maakt van dit verhaal een meesterwerk. Hoe het boek zich ineens opdrong, zal altijd een raadsel blijven: het was aanvankelijk aan mijn aandacht ontsnapt. No connection with ground control, zogezegd. Het zal een kosmisch dingetje zijn geweest dat me naar het boek leidde. Ik heb sterk de neiging dat te geloven.

Stefan Nieuwenhuis

Jean-Paul Eid – De kleine astronaut. Dark Dragon Books. 152 blz. hardcover. € 39,95.