Leven binnen een bekrompen moraal

Als je moeder tegen je zegt dat ze terpentine gedronken heeft tijdens haar zwangerschap van jou, dan heeft dat een zeker effect op de rest van je leven. Het is een van de anekdotes die Patricia Highsmith over haar jeugd vertelde om de verstoorde relatie met haar moeder te verklaren. Om het nog erger te maken: haar ouders scheidden vlak voor haar geboorte. Highsmith is de naam van haar stiefvader. Die jeugd komt overigens slechts zeer zijdelings aan bod in Flung out of Space van Grace Ellis en Hannah Templer.

Of Highsmith zo blij zou zijn met de verstripping van een deel van haar leven is maar de vraag, want de graphic novel begint op het moment dat Highsmith teksten schrijft voor Amerikaanse comics, een kantoorbaan waar ze een gruwelijke hekel aan heeft. In de tussentijd is ze bezig met haar echte werk: het schrijven van romans. Ze moet haar eerste roman Strangers on a Train nog publiceren.

Het boek waar het echter om draait is haar tweede roman The Price of Salt die ze in 1952 onder het pseudoniem Clare Morgan publiceerde en pas in 1990 met de titel Carol onder haar eigen naam uitbracht. De makers zijn vooral geïnteresseerd in de lesbische strijd die Highsmith in de jaren moest voeren. Dat is niet alleen een persoonlijke strijd waarbij ze bij een psychiater kwam om van haar ‘probleem’ af te komen (onbedoeld humoristisch is dat zij de vrouwelijke psychiater probeert te verleiden en als ze wordt overgeheveld naar een mannelijke psychiater die haar bij groepssessies plaatst, dan gebruikt ze die groep juist las een welkomen bron voor nieuwe relaties). In de tussentijd probeert ze tevergeefs relaties aan te knopen met enkele mannen. Enkele ervaringen uit haar eigen leven, en die van enkele vriendinnen, heeft ze verwerkt in Carol. Een schokkend boek, niet vanwege de relaties tussen vrouwen, maar vooral vanwege het goede eind. Dat ging tegen de heersende moraal: een beetje lesbienne of homoseksueel pleegde zelfmoord of ging op een andere manier dood op het einde van een roman.

Dat Carol pas na heel veel afwijzingen geaccepteerd werd door een uitgeverij bewijst wel hoe moeilijk het was in Amerika van de jaren vijftig (waar communisten en homoseksuelen uit overheidsdiensten werd gejaagd door senator McCarthy). Het boek werd echter een groot succes en is tot op de dag van vandaag een klassieker binnen de lbgtq-gemeenschap. ‘Inspired bij the indecent adventures of Patricia Highsmith’ luidt de ondertitel en daardoor komt de nadruk heel erg te liggen op de relationele beslommeringen van Highsmith. Het succes van haar debuut en de verfilming ervan door Alfred Hitchcock komt terloops aan de orde.

Hannah Templer heeft een stijl gebruikt die redelijk uitgebeend is. Achtergronden zijn soms teruggebracht tot slechts een kleurvlak (waardoor de andere, meer gedetailleerde tekeningen waarin de omgeving is ingevuld er weer juist mee contrasteren). Er is slechts één steunkleur gebruikt: oranje. Dat minimalisme van Templer werkt op enkele pagina’s heel goed. Er zijn drie pagina’s met vier stroken waarop steeds de afwijzing van Carol wordt weergegeven. Mannen achter bureaus die het werk ‘indecent’ ‘pulpy’ of ‘pornographic’ noemen. Op één pagina zie je Highsmith steeds verder wegzakken binnen het kader. Een simpele, maar zeer doeltreffende manie van tekenen.

Wat ik wel een groot bezwaar vind, is het voorwoord van Grace Ellis, waarin ze duidelijk wil maken dat de hoofdpersoon van de roman weliswaar een lesbisch icoon is, maar tegelijkertijd een heel slecht mens.

The protagonist of this story is not a good person. In fact, Patricia Highsmith was an appalling person. She was deeply anti-Semetic, racist, and misogynistic, even bij the standards of her time. I am not being hyperbolic when I say that many of her beliefs were nothing short of evil, and I know I speak for Hannah and the rest of this book’s team when I say that we condemn these beliefs as vehemently as possible.

Als je al zo’n voorbehoud wilt maken, waarom moet dat dan voorafgaand aan wat je gaat lezen? Je kleurt daarmee de lezing van wat volgt.

Flung out of Space geeft echter een krachtig beeld van de bekrompen moraal van Amerika in de jaren vijftig. Dat tijdsbeeld heeft Ellis in haar verhaal en Templer in haar tekeningen goed weten te vangen.

Coen Peppelenbos

Grace Ellis en Hannah Templer – Flung out of Space. Surely Books/Abrams ComicArts, New York. 216 blz. € 12,99.