De schaduw van de schuld

De roman Jij bent van mij van Peter Middendorp uit 2018 is een klassieke daderroman. Je leeft mee met Tille Storkema die op een nacht een meisje verkracht en vermoordt en vervolgens jarenlang zwijgt. Zijn kinderen groeien op, de complottheorieën dat de moordenaar in het asielzoekerscentrum zit zwellen aan, maar hij zwijgt. Totdat hij uiteindelijk, met DNA-bewijs, toch gepakt wordt.

De kant van Ada vertelt het verhaal van de vrouw van Tille Storkema. Je zit niet in het hoofd van de dader, maar wel in het hoofd van iemand die meer wist dan ze vertelde. Dat maakt Ada meteen tot een gelaagde figuur. Aan de ene kant is zij slachtoffer, want zij staat er alleen voor bij het opvoeden van haar dochter en zoon, terwijl haar man de schande over de familie heeft gebracht. Hoe kun je de mensen in het dorp, bij de slager, onder ogen komen, terwijl je jarenlang naast die moordenaar in bed hebt gelegen? In tegenstelling tot wat Ada denkt, zijn de mensen in het dorp toch vriendelijke en behulpzaam, wat voor haar een geheel nieuwe sensatie is. Alleen slachtofferhulp is niet voor haar bedoeld.

Voor jou is er niks
Als je man een meisje heeft vermoord, dan zoek je het maar lekker zelf uit

Het is de schaduw van de schuld, zegt Jonte
Dat is het gewoon
Daar komt geen licht, daar groeit nu eenmaal niks

Het knappe van van deze kleine roman is dat er een kanteling zit in de compassie van de mensen uit het dorp en ook bij haar eigen dochter. Steeds nadrukkelijker dringt zich de vraag op in hoeverre het zwijgen van Ada over de nacht van de moord niet ook onderdeel is van het drama. Dat zwijgen staat nog weer los van haar schuldgevoel over haar weigering om die nacht seks te hebben met Tille, waardoor hij woest naar buiten is gestormd met alle gevolgen van dien. Ada blijft Tille trouw in de gevangenis bezoeken en is hem daar ook seksueel van dienst. Deze potpourri aan emoties gekoppeld aan een jeugdtrauma, zorgt voor ongemak bij de lezer. Je begrijpt haar steeds beter, maar je krijgt ook steeds minder sympathie voor haar.

De kant van Ada deed me af en toe denken aan De vrouw die de honden eten gaf van Kristien Hemmerechts, waarin je de geliefde van Dutroux herkent, die wel voor de honden zorgde, maar de kinderen in de kelder liet verkommeren. De overeenkomst is dat ze beiden in een situatie zitten waar ze niet uit kunnen vluchten, het ontbreekt ze aan innerlijke kracht om de goede beslissingen te nemen en ze blijven de foute beslissingen in hun hoofd recht praten. Het nieuwe boek van Middendorp eindigt met de aanstaande vrijlating van Tille. De vraag of Ada veranderd is in de loop der jaren blijft ongewis. In uiterst korte gedachten- en gespreksflarden zonder punten aan het einde van de zinnen vertelt Middendorp de kant van Ada. Daardoor ga je met een rotvaart door dit klein uitgegeven boek. Pas bij herlezing ontdek je alle kanten van de benauwende, emotionele huishouding van Ada en de onmogelijkheid van haar (én de lezer) om uit die beklemmende situatie te raken.

Coen Peppelenbos

Peter Middendorp – De kant van Ada. De Bezige Bij, Amsterdam. 172 blz. € 19,99.