‘Nu zijn jullie de buitenlanders’

In de serie Literaire juweeltjes verscheen onlangs Dit is mijn villa van Thomas Heerma van Voss. Tom, de verteller, reist met zijn zus en neefje naar Sfax in Tunesië, waar de ex van zijn zus, vader van zijn neefje, woont. Deze is na slechte ervaringen in Nederland teruggereisd naar zijn geboortegrond. Het verhaal werpt een pijnlijk licht op het verschijnsel integratie in onze samenleving.

Het verhaal begint met de confrontatie tussen Sem, Toms neefje, en zijn vader Ramzy, op het moment dat ze in de aankomsthal van Sfax zijn aangekomen. De eerste reactie van Sem is: ‘Wanneer gaan we naar huis?’ De toon is meteen gezet. Terwijl Anne vindt dat Sem een goed contact met zijn vader moet onderhouden, heeft Sem daar allesbehalve behoefte aan. Ramzy doet aandoenlijk zijn best: ‘Salaam, Sem, wat ben jij groot geworden,’ roept hij, terwijl hij Sem optilt en kust. Het valt Tom op dat Ramzy dunner is geworden. Ramzy neemt hen in zijn Citroën mee naar zijn woning. Als ze door een chique buurt rijden, zegt hij bij een schitterend huis met zwembad gekscherend: ‘Dit is mijn villa.’ Helaas blijkt hij in een achterafwijkje te wonen, waar honderden ‘identieke, geelbruine bakstenen huisjes’ elkaar ondersteunen. Ze belanden in een betegelde ruimte zonder meubels. Er liggen alleen kussens op de vloer.

Heerma van Voss zet de gastvrijheid van Ramzy, ondanks zijn armoede, scherp af tegen de zuurpruimachtige zuinigheid en vooroordelen van veel Nederlanders: ‘Nu zijn jullie de buitenlanders, maar ik zorg voor jullie,’ zegt hij als ze op de kussens neerstrijken. De vader van Tom en Anne had de relatie tussen Ramzy en zijn dochter vooral als een bevlieging gezien en maakte regelmatig beledigende opmerkingen. In Nederland heeft Ramzy nooit een goede baan gekregen. Overal werd hij afgewezen. Hij was alleen goed voor kleine, onderbetaalde klussen. Tom reflecteert op de paar keer dat hij zijn zwager in Nederland heeft ontmoet en moet vooral constateren dat deze zich onmogelijk welkom kan hebben gevoeld. Het is tenenkrommend hoe verwend Sem aan een stuk door denigrerende opmerkingen over zijn vader maakt, hem verbetert en laat merken dat hij zo snel mogelijk weer naar huis wil en geen enkele band wil opbouwen. Ramzy krijgt als vader geen enkele kans. Anne probeert alles te sussen en Tom is aan het schipperen tussen zijn eigen vooroordelen en neiging om Ramzy een goed gevoel te geven.

Ondertussen worstelt Tom in zijn hoofd met zijn eigen relatie met Sarieke. Net toen ze samen een appartement zouden betrekken, gaf Sarieke aan dat hij dat toch maar beter alleen kon doen. De manier waarop dat gaat, zou ik haast typisch voor ‘millennials’ noemen, twijfelend, verontschuldigend, maar onherroepelijk afstevenend op een onbevredigende breuk:

Toen we wakker werden zei ze het direct: ‘Dit is toch geen goed idee. Sorry, echt drieduizend keer sorry. Maar ik voel het niet meer. Ooit zie ik ons trouwen en kinderen krijgen, alleen moet ik eerst nog uitrazen ofzo. Ik wil een break.’
Een break – kon ze me niet tenminste met originele taal afschepen?

Anne en Tom delen hun relatieproblemen met elkaar als ze ’s avonds niet goed kunnen slapen. Anne vindt dat Ramzy erg veranderd is en herkent in hem niet meer de man op wie ze ooit is gevallen. Hij had vroeger meer humor en energie. Het lijkt of het niet zo goed met hem gaat, maar ze komen er niet achter wat er nu precies aan de hand is.

Heerma van Voss zet scherp de ongemakkelijke sfeer neer die ontstaat door de kloof tussen twee culturen. Voortdurend is er sprake van wrijving en deze wrijving komt in het meesterlijke slot tot een hoogtepunt, als Tom en Ramzy elkaar, zoals in het Tunesische badhuis gebruikelijk is onder mannen, gaan wassen!

Dietske Geerlings

Thomas Heerma van Voss – Dit is mijn villa. Literaire juweeltjes. B for Books, Hilversum. 64 blz. € 2,49.