‘Warte nur, warte nur’

Sinds zijn jeugd vertaalt Paul Claes (1943) voor zijn plezier Duitse gedichten. Een deel daarvan kwam in verzamelbundels terecht, maar onlangs besloot hij om een canon van de Duitse lyriek vast te stellen. Vorig jaar publiceerde Claes nog de Canon van de Nederlandse poëzie. Dit keer stort hij zich op de Duitstalige poëzie. Zijn selectie ‘streeft minder naar originaliteit dan naar kwaliteit en representativiteit’. Er is, aldus Claes, ‘betrekkelijk weinig’ Duitse poëzie in Nederlandse versvorm vertaald. De Spiegel van de Duitse poëzie (1984) bevat voornamelijk prozavertalingen.

Voor deze nieuwe bloemlezing, genaamd De blauwe bloem. De 101 beste Duitse gedichten, selecteerde en vertaalde Claes 101 Duitse gedichten, van het twaalfde-eeuwse gedicht ‘Du’ tot aan ‘Als dieses’ van Ernst Jandl uit 2001, een opmerkelijke keuze voor een bloemlezing van de ‘beste gedichten’ van het afgelopen decennium Duitse poëzie:

natürlich
können gedichte länger sein
als dieses

Ook het beroemde gedicht ‘Wandrers Nachtlied’ van Johann Wolfgang von Goethe, waar Gerard Reve in ‘Brief Door Tranen Uitgewist’ (‘Warte nur, warte nur’) op alludeert, is in de bloemlezing opgenomen.

Über allen Gipflen
Ist Ruh’,
In allen Wipflen
Spürest du
Kaum einen Hauch;
Die Vögelein schweigen im Walde.
Warte nur, balde
Ruhest du auch.

In de vertaling van Paul Claes:

Nachtlied van de zwerver

Boven alle kammen
Hangt rust,
Om alle stammen
Strijkt geen zucht
Bijna;
De vogels zwijgen in de bomen.
Wacht maar, weldra
Zal ook jij dromen.

De blauwe bloem komt onder andere naar voren in Novalis’ onvoltooide roman Heinrich von Ofterdingen, waarin uit een blauwe bloem een meisjesgezicht naar voren komt: ‘Er sah nichts als die blaue Blume, und betrachtete sie lange mit unnennbarer Zärtlichkeit’ (‘Hij zag niets dan de blauwe bloem en bekeek die lang met onuitspreekbare vertedering’). Later zouden Joseph von Eichendorff en Georg Trakl ook nog over de blauwe bloem dichten (‘Ich suche die blaue Blume,/ Ich suche und finde sie nie’).

De Duitse poëzie heeft altijd een innige band met muziek gehad, denk alleen maar aan de romantische gedichten die Schubert, Schumann en Brahms inspireerden; Richard Strauss liet zich door Hermann Hesse en Joseph von Eichendorff inspireren, Kurt Weill door Bertolt Brecht. Het aardige is dat er naar aanleiding van deze bloemlezing een Spotify-playlist gemaakt is, waarin beroemde werken naar aanleiding van deze gedichten (Erlkönig van Schubert en Silchers Lorelei) te horen zijn.

De bloemlezing bevat gedichten van onder andere Rilke, Novalis, Nietzsche (uit Also sprach Zarathustra), Hölderlin, Brecht, Schiller, Heine, Celan en Von Kleist, maar ook veel oudere gedichten en gedichten van minder bekende dichters, zodat de bundel een mooi beginpunt is voor lezers die zich in de Duitse poëzie willen verdiepen. Achterin de bundel licht Claes leven en werk van de vertaalde dichters nader toe. Hij spreekt de hoop uit dat deze vertaling een leidraad voor nieuwe lezers wordt. ‘Zoals de zwervers die op zoek gingen naar de blauwe bloem, zullen zij onderweg een tegelijk onbekend en vertrouwd landschap ontdekken.’

Æde de Jong

Paul Claes – De blauwe bloem. De 101 beste Duitse gedichten. Vertaald en samengesteld door Paul Claes. Van Oorschot, Amsterdam. 256 blz. € 27,50.