Een werkelijkheid geleden

Weinig schrijvers weten je zo monter betrokken te laten zijn bij de alledaagsheid van het leven van anderen als Sanneke van Hassel. Vol mededogen schept ze personages bij wie we kortstondig mogen verwijlen. Terloops maken we deel uit van hun leven en toch voelen de personages al na een paar zinnen familiair en eigen. De tien verhalen in Milde klachten kennen allemaal de corona-pandemie als achterdoek, maar de belangrijkste omgeving van de mens blijkt ook nu de medemens.

Het eerste verhaal, over een studente psychologie, speelt zich af in maart 2020, als corona net zijn intrede heeft gedaan in de maatschappij. Op de vierkante meter leven we via dagboekfragmenten mee met Mariloe die samen met Toby in een studentenhuis woont. Mariloe heeft oog voor alle sociale lagen om haar heen, maar de mentale gesteldheid van haar huisgenoot merkt ze niet op. Ze versiert hem, maar ziet hem niet echt. Pas als hij door zijn ouders wordt opgehaald, peinst ze of ze beter op had moeten letten, zodat hij niet alleen was geweest ‘op een plek in zijn hoofd waar niemand bij kon’. Ondertussen moet haar opa naar een aparte afdeling voor coronapatiënten, al heeft hij slechts milde klachten.

In het tweede verhaal maken we 1 april mee bij de familie Vuursteen, met een grap die je nog lang zal heugen. Moeder Vuursteen heeft het gevoel het nooit goed genoeg te doen. In ieder geval nooit zo goed als haar vriendin Karin het met haar gezin voor elkaar heeft: ‘Die halen onderling grappen uit. Karin heeft echt leuke zoons en bovendien een geslaagde carrière als softwareontwikkelaar. Hoe doet ze dat?’ In een paar pennenstreken geeft Van Hassel de hoofdpersonen de gelaagdheid die nodig is om te begrijpen waar haar naargeestige idee qua 1-aprilgrap vandaan komt. Je snapt hoe ze de plank zó mis kan slaan met een veel te wrede grap voor haar twee jonge dochtertjes.

De acht verhalen die volgen reiken tot de zomer van 2022. Het zijn stuk voor stuk verhalen over gewone mensen die er iets van proberen te maken. Hun dilemma’s, vragen en emoties voelen vertrouwd dankzij Van Hassels toegankelijke stijl, haar fijnbesnaarde ‘poëzie van de spreektaal’ en scherpzinnige psychologisering. Wat hen bindt én verdeelt zijn de uitzonderlijke omstandigheden die covid-19 met zich meebracht.

In verschillende toonsoorten, zijdelings, zonder grote woorden of ingrijpende gebeurtenissen, schijnt Van Hassel met een zaklantarentje op dingen die weggestopt zijn en op het organisch langs elkaar heen bewegen van mensen. Zó vangt ze de vluchtigheid van het leven. Via zorgvuldig georkestreerde details belicht ze de verwarring die tijdens corona ontstond, de beklemmende eenzaamheid, de onverwachte schisma’s tussen vrienden, de inhumane aspecten, de protesten, de intensiteit van een leven dat tot stilstand kwam, de plechtige voornemens voor ná corona. Gelukkig is die samenleving inmiddels een werkelijkheid geleden, maar dankzij Van Hassel zijn de absurde en nu alweer onvoorstelbare, dystopische gebeurtenissen tot literatuur met een hoofdletter L gestold.

Miriam Piters

Sanneke van Hassel – Milde klachten. De Bezige Bij. Amsterdam. 208 blz. € 21,99.