Chauffeur bij Circus Amateurterrorist

Marianne Thieme, voormalig fractieleider van de Partij voor de Dieren, placht haar betogen in de Tweede Kamer altijd te eindigen met een statement over het beëindigen van de bio-industrie in Nederland. Dat had destijds minder te maken met de milieuschade die grote veehouderijen veroorzaken en des te meer met het afschuwelijke leven dat varkens, koeien en ander vee er hebben. In De instructies van Carolina Trujillo staat juist dat afschuwelijke leven centraal en vooral ook de gruwelijke manier waarop de dieren die wij zo graag eten afgeslacht worden. Daarom spreekt een van de hoofdpersonen ook liever van een ‘slachtgebouw’ in plaats van een slachthuis, want dat laatste klinkt veel te huiselijk. Verteller en hoofdpersonage Mol schrijft instructies voor gedegen dierenactivisme door de aanslag die hij met een groep activisten op zo’n slachtgebouw pleegt, gedetailleerd te beschrijven. Dat levert een explosie van een roman op.

Aan het begin van De instructies ligt Mol gekleed in varkenspak bij een industrieterrein in een donkere sloot. Het is 1 januari en het vuurwerk knalt en fluit door de nacht en achter hem staat een slachthuis in de brand. Werk van hemzelf en de groep dierenactivisten waar hij deel vanuit maakt, onder leiding van ex-politieagente Nora. Op Oudjaarsavond drongen ze in varkenspakken het gebouw in met molotovcocktails, maakten de centrale blusvoorziening onklaar, lieten diesel uit pompsets lopen en zorgden dat het gebouw langzamerhand in lichter laaie kwam te staan. Uit vrachtwagens vol slachtwaar hadden ze ondertussen ook de varkens bevrijd. Een voor de gelegenheid in de buurt georganiseerde illegale houseparty met een enorme vuurwerkshow, zorgt voor verdere chaos en een opeenvolging van verschillende kleuren in de lucht die de groep bijstaat in hun actieschema. Na gedane zaken, rent iedereen terug richting startpunt, maar Mol belandt in een sloot, aangestaard door loslopende echte varkens.

Trujillo laat Mol lang in die sloot liggen. Het verhaal van de aanslag zelf wisselt ze af met twee soorten flashbacks die elkaar langzaam naderen: het jaar van de voorbereiding van de aanslag en de geschiedenis van Mols trage toetreden tot de beweging van Nora, zijn vriendin van de middelbare school. Door die afwisseling ontstaat een soort golfbeweging. Op de top van de golf middenin de actie van de aanslag en dan weer dalend naar een rustiger tempo in de soms lome voorbereiding of de aanloop van dit alles. Want waar begon het nou precies, vraagt Mol zich in zijn geschriften af. Hij fungeert vaak als chauffeur van de groep en schrijft dit verhaal ergens achteraf, als opdracht van Nora die nogal eens commentaar levert op zijn schrijfwerk:

Nora heeft tot hier gelezen. In de kantlijn heeft ze wat opmerkingen geschreven. Ze zegt dat ik te veel heen en weer spring in de tijd. Dat het beter is als ik alles als een stappenplan opschrijf. Als een instructie. Een white paper noemt ze dat. Een witboek zou ik zeggen. Iets waar een ander wat aan heeft. Bovenaan de eerste pagina schreef ze: ‘Waarom begin je hier?’ En daaronder: ‘Je kunt toch gewoon bij het begin beginnen?’

Zo ingenieus als De instructies is opgebouwd, zo gruwelijk is de inhoud. Zoals je kunt verwachten, stopt Trujillo veel informatie over waarom de bio-industrie verschrikkelijk is in haar roman en waarom je dus geen vlees en melkproducten zou moeten eten (‘Ik eet geen dieren’ zeggen de activisten in plaats van ‘Ik eet geen vlees’). Dat eigenlijk alle koeien en varkens baby’s of kinderen zijn als ze naar de slacht gaan, bijvoorbeeld, en dat varkens minutenlang stikken wanneer ze worden vergast. Dit klinkt als een brochure over de bio-industrie of een activistisch pamflet. Dat De instructies dat niet is, dankt de roman aan de stijl, de originele woordkeuze en de humor van de verteller, die wel deelneemt maar de acties en zijn mede-activisten ook met een zekere afstand en ironie gadeslaat en beoordeelt:

Eenmaal op het asfalt stond hij te wankelen als een zombie in een wolk van brandlucht. Overheersend benzine, met een zweem verkoold textiel op een bed van verschroeid haar. De geur van revolutie in wording.

Niet alleen die humor maakt De instructies een sterke roman, ook de twijfel en de ontwikkeling van Mol doet dat. Mol voelt veel voor Nora, maar zij kan zich niet binden. Hij vraagt zich vaak af wat hij nou liever zou hebben, dit leven in haar buurt met alle heftigheden en onzekerheden die haar dierenactivisme nu eenmaal met zich meebrengt of een leven zonder Nora? Stiekem verlangt hij naar een saai en rustig leven:

Een leven van wekelijkse boodschappen in afritsbroeken, niet als vermomming maar als dagelijks bestaan, daar zou ik voor gaan, maar ik moest me tevreden stellen met wat ik krijgen kon en dat was dit. Chauffeur zijn bij Circus Amateurterrorist.

‘Circus’ is een mooie typering voor het kleurrijke bij elkaar geraapte zooitje dat de groep in feite is. Ondertussen heeft Nora met dit circus wel heel wat acties op touw gezet en kun je je afvragen of Mols beschrijving van een stel ‘sukkelige hobbyisten’ wel klopt. Trujillo toont verschillende vormen van dierenactivisme: stalbezettingen en bevrijdingen van slachtvee; bijna naakt demonstreren in restaurants met veel vlees op het menu, vissers in het water duwen en spijkers in supermarktvlees. En de zogenaamde vierkanten waar het voor Mol allemaal mee begint: gemaskerde activisten die in een vierkant op straat staan met tv-schermen om hun nek waarop gruwelijke beelden van dieren in de bio-industrie worden getoond. Het is knap hoe Trujillo die beschrijvingen levendig, spannend en filmisch houdt.

Het sterke, dramatische slot zal ik hier niet prijsgeven, maar ook daarin is De instructies een geweldige, gruwelijke én geestige roman. Als je al niet vegetarisch of veganistisch bent, zou je het best wel eens kunnen worden. Maar ook als je daar niets voor voelt, is dit een niet te missen leeservaring. En voorts ben ik van mening dat er een einde moet komen aan de bio-industrie.

Martijn Nicolaas

Carolina Trujillo – De instructies. Koppernik, Amsterdam. 376 blz. € 24,50.