Leeslint erbij en klaar is Kees

Het is inmiddels wel zo’n beetje algemeen bekend dat korte verhalen er in ons taalgebied nogal bekaaid vanaf komen. Buiten een illuster rijtje van specialisten – Sanneke van Hassel, Annelies Verbeke, Roos van Rijswijk, Rob van Essen, Thomas Heerma van Voss – lijken maar weinigen echt warm te draaien voor het schrijven op de korte baan. Zozeer zelfs dat de J.M.A. Biesheuvelprijs, de enige prijs voor Nederlandstalige korte verhalenbundels, slechts eens in de twee jaar kan worden uitgereikt, omdat er gewoonweg te weinig inzendingen zijn. En dan moet de winnaar het ook nog eens stellen met een door crowdfunding bij elkaar geraapt geldbedrag. Alle lof voor het initiatief natuurlijk, maar het zegt veel over de status die we het korte verhaal toebedelen.

Zou Katherine Mansfields relatieve onbekendheid in de Lage Landen gedeeltelijk komen doordat ze korte verhalen schreef? Waar andere modernisten als Woolf en Joyce inmiddels allang en breed vertaald waren, liet het oeuvre van Mansfield lang op zich wachten. Nu is er, waarschijnlijk geholpen door het vervallen van de auteursrechten, gelukkig wel een inhaalslag bezig. In 2023 verscheen bij uitgeverij Orlando Het tuinfeest en andere verhalen, alsook Puur geluk bij Athenaeum. Voorvechters van het Nederlandstalige korte verhaal, respectievelijk Sanneke van Hassel en Annelies Verbeke, mochten de ‘herontdekking’ van dit literaire monument luister bijzetten met nawoorden.

Maar waarom nu, honderd jaar na dato, nog Mansfield lezen? Na het lezen van Puur geluk kan het antwoord op die vraag niet anders zijn dan: ‘Waarom niet, in godsnaam?’ Volgens een dagboekaantekening zou Mansfield de enige schrijver zijn op wier werk Virginia Woolf ooit jaloers is geweest en het is niet moeilijk te zien waarom. Weinig schrijvers weten zoveel tederheid, venijn, humor en technische vernuft in stelling te brengen op zo weinig pagina’s. Weinig schrijvers weten de taal zo te laten zingen van liefde en urgentie dat deze honderd jaar na dato nog steeds fris, haast sprankelend aanvoelt. (Toegegeven, de geweldige vertaling van Barbara de Lange draagt ook meer dan een steentje bij.)

Neem nu alleen al de openingszin van het titelverhaal: ‘Bertha Young was al dertig, maar kende nog steeds momenten waarop ze het liefst wilde rennen in plaats van lopen, de stoeprand op en af dansen, een hoepel voortrollen, iets in de lucht gooien en weer opvangen of blijven staan en lachen om – niets – gewoon om niets.’ Voel je de vaart? Voel je de vreugde? Voel je het pure geluk dat in deze taal lijkt te huizen? Als maniakale dirigent zwengelt Mansfield haar verhalen aan en houdt, met een secuur samenspel van kwinkslagen, stroomversnellingen en vooral veel goed geplaatste herhalingen (‘niets – gewoon om niets’), de spanning constant hoog.

Veel van Mansfields vernieuwingen zijn zelfs zo modern dat ze de moderne lezer waarschijnlijk nauwelijks zullen opvallen. De manier waarop ze de gedachten en twijfels van vrouwen en mensen uit lagere klassen expliciet en onomwonden weergeeft, moet aan het begin van de twintigste eeuw nog als een noviteit hebben aangevoeld. Zelfs de liefde tussen twee personen van hetzelfde geslacht – zowel tussen mannen als tussen vrouwen – wordt bij Mansfield al, zij het nog behoorlijk subtiel, aangestipt.

Zo zou je Mansfield dus makkelijk als queer of feministisch icoon in de markt kunnen zetten. Gelukkig weigeren de uitgeverijen van deze bundels dat te doen en focussen ze zich liever op haar literaire merites. Wel jammer is daarbij dat Mansfields twee belangrijkste bundels en dus ook haar belangrijkste verhalen nu over twee aparte uitgaven zijn verspreid. Hoeveel mooier zou het zijn geweest als deze twee bundels waren samengevoegd en, samen met al haar andere werk, direct in een gebonden verzameld werk waren ondergebracht? Leeslint erbij en klaar is Kees. Dat was de monumentale kwaliteit van deze verhalen pas echt ten goede gekomen.

Jonathan van der Horst

Katherine Mansfield – Puur geluk. Uit het Engels vertaald door Barbara de Lange. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam. 220 blz. € 22,50.