Het Nederlandstalige lied kent vele gedaanten: smartlappen, meezingers, carnavalstampers… De teksten kunnen we vaak uit ons hoofd meezingen onder de douche en lijken op het eerste gezicht vrij eenvoudig, maar als je er wat dieper over gaat nadenken, blijkt niets minder waar. Waar gaan die liedjes écht over? In deze reeks proberen we daar een antwoord op te vinden door middel van ‘close reading’, een techniek uit de literatuurkritiek waarbij er heel nauwkeurig wordt ingezoomd op de (literaire) tekst zelf, om de betekenis laag na laag bloot te proberen leggen. Dat levert vaak verrassende resultaten op.

Het verhaal van volkszanger Mart Hoogkamer is voor een deel een beeldverhaal, dus we nemen in deze analyse ook de videoclip nadrukkelijk mee, maar voordat we komen bij het lied ‘Ik ga zwemmen [in Bacardi Lemon]’ beginnen we op het strand. Hoogkamer komt voor het eerst op ons netvlies bij een viraal amateurfilmpje op het strand van Playa Verweggistan, waar Hoogkamer tussen zijn vrienden een versie zingt van ‘Unchained Melody’. Bijna 2 miljoen kijkers op YouTube (op het eigen kanaal).

Ik houd meer van de uitvoering van subway performer Mike Yung (16 miljoen kijkers).

Yung werd ook door deze cover ontdekt en deed mee aan America’s got talent. Je ziet dat hij moet werken voor zijn geld, gericht is op zijn publiek en soul weet te leggen in zijn uitvoering. Bij Hoogkamer is het meer lekker galmen op het strand, geen rekening houden met de omgeving en geld lijkt niet direct een probleem te zijn. Maar Hoogkamer straalt wel plezier uit met zijn glinsteroogjes en ziet er fysiek goed uit. Niet iedereen zal al die tatoeages aantrekkelijk vinden, maar je hebt wel iets te ontdekken op dat lichaam. Als je dat allemaal wilt close readen, dan ben je wel een dag bezig. Die lichamelijke troef speelt Hoogkamer vaker uit en dat zien we ook terug bij een versie waarbij Hoogkamer in een lege schouwburg met een live band zijn bovenkleren uittrekt en je denkt vooral: waarom?

En dan nu naar ‘Ik ga zwemmen’. Het lied begint met drie onsamenhangende regels:

We gaan hem doen!
Wat een leven!
Hé tijger!

De eerste regel lijkt een uitroep te zijn die moet uitleggen dat Hoogkamer een klus moet klaren. De twee regel is alweer lastiger. Wat een mooi leven heb ik toch als ik dit soort klussen mag klaren. Daarna roept hij een tijger aan en we zitten niet in de dierentuin laat staan dat het hier een verwijzing betreft naar Jungle Book, maar – en dat zien we in de clip – hij ziet een meisje op een bankje zitten met bruin rossig lang haar en daar gaat hij naast zitten. Dat meisje is dus de tijger in kwestie.

In de jungle van de stad ben jij een tijger in de kroeg
Je staat achter de bar van ’s avonds laat tot ’s ochtends vroeg
Niemand kan je krijgen, je bent helemaal van mij
En is er een leuk feesie dan ben jij van de partij

Er is toch sprake van een jungle, maar dan in een metafoor, waarbij de stad vergeleken wordt met een jungle. Het meisje is in deze metafoor een tijger. Waarom ze een tijger is, is niet helemaal duidelijk, want ze staat de hele nacht achter de bar. Is ze nogal kattig, weet ze van zich af te slaan en kan niemand haar daardoor krijgen? Zijn meisjes achter de bar wezens die je kunt krijgen als een soort cadeautje? Vragen, vragen. Het antwoord staat er direct achter: niemand kan haar krijgen, want ‘je bent helemaal van mij’. Niks cadeautje, het meisje is al het bezit van de ik-figuur. Een gekooide tijger dus. Daarna moest er nog een regel komen waar het laatste woord op ‘mij’ rijmt. Wat opvalt is de uitspraak van ‘feestje’ die wat platter is gemaakt tot ‘feesie’. Daarmee bevestigt Hoogkamer dat hij ook maar een gewone jongen is. Dat blijkt ook uit de uitspraak van de ‘ij’: ‘je bent helemaal van mai’.
Op de clip zien we de tijger in kwestie wat onduidelijke schouderbewegingen doen en wat flirterige, onderdanige blikken (de oogleden worden steeds neergeslagen) naar Hoogkamer werpen. Het hoofd van Hoogkamer steekt in beeld steeds iets uit boven het hoofd van het meisje. In zwart-witbeelden zien we het meisje achter de bar.

Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon
Een echte tijger is niet te temmen
Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon
Je kijkt me aan, wat doe je met me?

We zijn 38 seconden in het lied en in de clip heeft Hoogkamer zijn kleren al uit, op een zwembroek na, terwijl hij twee flessen Bacardi leeggiet. Links achter hem zit het tijgermeisje. Rechts van hem en achter hem zitten opeens twee andere meisjes met een gele waaier in hun hand. De tekst met de eindrijmcombinatie Bacardi Lemon / temmen is geniaal en dan hebben we ook nog het binnenrijm zwemmen / Bacardi lemon. Inhoudelijk is het geheel wat raadselachtiger, want binnen de tijgermetafoor is het meisje zo wild dat ze niet te temmen is. Blijkbaar moeten we de tekst ‘Niemand kan je krijgen, je bent helemaal van mij’ toch anders lezen, meer als een wens in de zin van: ik wil dat niemand je kan krijgen, want ik wil dat je helemaal van mij bent. De ik blijft aan de bar hangen, want haar blik zorgt voor die veroveringsdrift. Om aan de bar te blijven moet hij veel bestellen, dus daarom gaat hij zwemmen in Bacardi Lemon. Hij zuipt zich te pletter dus. We hebben hier te maken met een andere metafoor dan de tijger-metafoor.

Ze probeert me te verleiden, zij weet dat ze dat ook kan
Als ze vanavond met me meegaat, komt ze niet thuis bij d’r man
Niemand mag het weten, ‘k zie je liever morgen weer
Want ik kan je niet vergeten, ’t zelfde rondje, nog een keer

Er verandert opeens van alles. De bal ligt nu bij het meisje, zij is de verleidster. Een overspelige tijger, want ze heeft blijkbaar al een man. De zin ‘Als ze vanavond met me meegaat’ vind ik weer lastig, want ze staat toch ‘van ’s avonds laat tot ’s ochtends vroeg’ in de kroeg? Daar ontmoet hij haar immers? Of zal ze ontslag nemen omdat ze hem zo graag wil verleiden? Maar goed, áls ze meegaat, dan komt niet thuis bij d’r man. Dat kan kan je lezen als een gewone mededeling: als je hier bent, ben je niet daar immers, maar ook als áls ze meegaat, dan zorg ik er wel voor dat ze nooit meer terug wil naar haar man. Wat mag niemand weten? Dat ze bereid is overspel te plegen? Dat hij heimelijk verliefd op haar is? Gaat er überhaupt iets gebeuren of zit hij avond aan avond maar een beetje heimelijk te verlangen naar haar, terwijl hij Bacardi Lemon zit weg te tikken? Als dat zo is, dan is het logisch dat hij haar niet kan vergeten, een woord dat hier niet letterlijk bedoeld wordt. Waarschijnlijk bedoelt de ik: ik kan je niet uit mijn hoofd zetten? Of zoiets. Wel weer een fijne vorm van rijm, deze keer middenrijm: weten / vergeten.
In de clip zitten de twee nog steeds op bank. Nu zit zij links, terwijl hij tegen haar aanligt, met zijn rechterelleboog in haar kruis en met zijn linkerwijsvinger steeds wijzend naar haar. Ze heeft nog steeds iets met haar schouders. Ze ziet er niet echt tijgerachtig uit. Dat komt waarschijnlijk omdat ze steeds met haar hand in haar haar zit.

Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon
Een echte tijger is niet te temmen (is niet te temmen)
Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon
Je kijkt me aan, wat doe je met me?

In de clip is inmiddels de halve kroeg in de gracht gedoken. Vooral dikbuikige penoze, zich vasthoudend aan luchtbedjes. Een nogal rondborstige dame (die eerst achter Hoogkamer in het gras zat) gaat helemaal los op een roze flamingo. De tijger in kwestie valt wat weg in het tumult. Dikke mannen springen van de brug in het water. Iemand heeft een opblaasbare groene krokodil. Hoogkamer zit zelf op een opblaasbare ananas. Niet helemaal toevallig een verwijzing naar iets seksueels; van veel ananas eten, wordt sperma zoeter van smaak. Hoogkamer zit op het grootste luchtbed, grootte is altijd belangrijk.

Ik wil je kussen tussen fusten, ’t vuur is niet te blussen
Ah, d’r lagen dooie mussen, aan de wodka als de Russen
Ik heb al m’n zwemdiploma’s, ik zeg het je niet zomaar
Het is pompen of verzuipen en we zeggen nooit ho maar
Shoot me als een shooter, toeter op m’n waterscooter
Een complimentje voor je vader en je moeder
Je bent helemaal m’n type en je laat me zo genieten
Duikbril op en we duiken in het diepe!

Een stukje rap tussendoor met binnenrijm, middenrijm, eindrijm, alliteratie, assonantie. Wat die dooie mussen er opeens doen, is apart. Een verwijzing dat je iemand blij kunt maken met een dooie mus? Is dat de manier waarop zij als tijger iemand verleidt? Blijft alles maar een wensdroom? Hij met al z’n vuur en dan toch willen zwemmen. De metaforen tuimelen over elkaar heen. De ene keer wil hij zwemmen in Bacardi Lemon, waarbij zwemmen vooral drinken is; dan wil hij in het diepe springen met haar, maar dan niet in Bacardi Lemon, maar in een gezamenlijke toekomst. Tussendoor is er nog een allusie naar een andere zomerhit: Ik heb een toeter op m’n waterscooter. In de clip zit Hoogkamer afwisselend op zijn reuzenananas en op een imposante waterscooter, waarmee hij wegspuit over het water.

Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon (in Bacardi Lemon)
Een echte tijger is niet te temmen
Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon (ooh-ooh)
Je kijkt me aan, wat doe je met me? (Wat doe je?)
Ooh-ooh
Ooh-ooh
(In drie, in twee, in drie, twee, één!)
Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon
Een echte tijger is niet te temmen
Ik ga zwemmen in Bacardi Lemon
Je kijkt me aan, wat doe je met me?
Hé, die laatste die was van mij, hè!

Tekstueel gebeurt er niet zoveel meer, maar in de clip gaan we naar een orgastisch einde. Terwijl de mensen buiten de gracht vol verwondering kijken naar wat er in het water gebeurt, krijgt de flyboarder die al eerder even in beeld was een hoofdrol, waardoor er een merkwaardig homoseksueel einde volgt waarin Hoogkamer stevig vastgehouden wordt in de lucht, terwijl de broekjes lekker tegen elkaar geperst zijn. Aan fallussymbolen voor de rest geen gebrek: waterpistolen, de flyboarder. De molen op de achtergrond was in het verleden ook nog een seksueel symbool voor overspel. En wat te denken van Hoogkamer die vanuit de lucht nog een fles Bacardi leeggiet in de gracht. ‘Ik ga zwemmen’ is tekstueel een lied over een man die hevig verliefd is op een vrouw achter de bar; de beeldtaal is seksueler van aard, waarbij de eigen potentie benadrukt wordt en die eindigt met een metaforische zaadlozing zonder dat er een vrouw in de buurt is, laat staan een tijger.
De beginregel ‘We gaan hem doen’ krijgt nu ook een wat dubbelzinnige betekenis.

Coen Peppelenbos