De genade van de oude dag

Ronald Walraven is oud-boekverkoper en is nu stiekem bezig met een boek in brieven waarin hij beschouwend naar het leven bekijkt. Dat lijkt een beetje op het boek Omstandigheden waarin Walraven brieven aan zijn zoon schreef. In Gevolgen komen we erachter dat hij in zijn vorige boek niet in zijn eerste leugen gestikt is, want daarin laat hij zijn dochter Debbie doodgaan, terwijl ze nog gewoon leeft in de nieuwste brieven. Fictionaliseren mag nog van Koos van Zomeren die enkele prachtige autobiografische boeken op zijn naam heeft staan, maar ervoor kiest om een opmerkelijk soort autofictie te schrijven, waarin je wel continu de auteur Van Zomeren ontdekt met zijn liefde voor wandelingen met de hond en zijn afkeer van computers en mobieltjes.

Misschien heeft Van Zomeren die afstand nodig om over aftakeling te schrijven, want het lichaam van Walraven begint te haperen en dat van zijn vrouw nog iets meer, waardoor de wandelingen korter worden en ze niet meer de plekken van vroeger gezamenlijk kunnen bereiken. ‘De genade van de oude dag: dat je geen zin meer hebt in de dingen die je niet meer kunt.’ Het echtpaar leeft steeds meer in de herinnering, zelfs de tv-programma’s van vroeger – herhalingen van Seinfeld – kijken ze liever dan wat de tv nu te bieden heeft.

De brieven, eerst aan de overleden vriend Kees, later aan een meer algemene lezer, verzandden gelukkig niet in weemoed en nostalgie, want er is één onderwerp waar Walraven nog steeds gepassioneerd over is en dat is de politiek. Vol afgrijzen kijkt hij naar het opkomende rechtse gedachtegoed. Partijen die tegen de parlementaire democratie zijn, maar zolang ze er baat bij hebben doen of ze democratisch zijn en als ze eenmaal in het parlement zitten, spreken van een nepparlement.

En als je dan cynisch genoeg bent sticht je een partij met vrijheid in de naam, of nog mooier: democratie. En het ergste is dat ze kennelijk opnieuw in een behoefte voorzien.

Eerder heeft Walraven het al korter geformuleerd:

Verkiezingen worden steeds meer een gevaar voor de democratie.

Of humoristisch paradoxaal:

Ik had het wel gehad met Nederland. Wat weer niet wil zeggen dat ik op één hoop wil worden gegooid met al die anderen die het wel gehad hebben met Nederland. Godallemachtig, wat een tuig zit daartussen.

Koos van Zomeren is een schrijver die ik al decennialang volg vanwege de stijl en vanwege de ondefinieerbare sfeer die zijn boeken ademen. Een schrijver die nooit heeft meegedaan aan het literaire wereldje en in al die jaren een imposant oeuvre heeft gebouwd waarvoor hij zeker de P.C. Hooftprijs verdient. Je weet ook bijna zeker dat hij die nooit zal krijgen en daarom moeten we hem maar in recensies de pluimen geven die hem toekomen.

Coen Peppelenbos

Koos van Zomeren – Gevolgen. De Arbeiderspers, Amsterdam. 256 blz. € 23,99.