De oude kracht raakt op

In het ter ziele gegane boekenprogramma Brommer op zee konden we enkele afleveringen volgen hoe Mariken Heitman in haar moestuin bezig was. Zo zagen we dat ze haar arm in een composthoop stak om de warmte te voelen om daarna een vergelijking te maken met het schrijven, waar ook ideeën lang liggen te broeien om uiteindelijk tot een roman uit te dijen.

In De mierenkaravaan volgen we Kiek die de leiding heeft over een biologische groentetuin die alleen maar kan gedijen dankzij de aanwezigheid van vrijwilligers. Heitman beschrijft in vier delen, die de seizoenen volgen, hoe die tuin tot bloei komt en dat er in elk seizoen processen gaande zijn die hun uitwerking hebben op planten en dieren. De mens kan bij dat enorme ecosysteem van nut zijn door kennis over die processen. Zo kan de mest die drie jaar geleden over de grond is uitgereden nog steeds van waarde zijn. Maar ‘oude kracht raakt op’.

Dat de oude kracht opraakt, blijkt ook in het leven van Kiek als ze de diagnose krijgt dat ze de ziekte MS heeft. Ze is moe en ze weet dat er binnen haar lichaam processen bezig zijn met een onherstelbare afbraak. Alles wat er in de tuin gebeurt, krijgt dan een symbolische waarde. Zo loopt er een haas rond die alleen door Kiek gezien wordt en die voor de andere vrijwilligers onzichtbaar lijkt te zijn. ‘Ze weet best dat een haas, als een ziekte, een feit is.’ Er ontstaat een contrast tussen wat op de tuin gebeurt en moet leiden tot gezonde eetbare producten en wat Kiek overkomt. Haar lichaam hapert steeds vaker, de relatie met haar vriendin loopt op de klippen en ze moet langzaam maar zeker onder ogen zien dat ze de tuin moet overlaten aan anderen.

De mierenkaravaan is extra goed door de stijl van Heitman die gekenmerkt wordt door originele opsommingen en een rijke woordenschat. Zo weet ik nu wat een ‘aftakas’ is. Er staan ook zinnen in de roman die je aan het denken zetten, bijvoorbeeld als Kiek haar coming-out vergelijkt met deze nieuwe periode in haar leven waarin ze ziek is. ‘Ze vond het in die tijd makkelijker zich te verhouden tot nieuwe mensen, omdat die dat oude verhaal over haar niet kenden. Onder nieuwe mensen voelde ze zich vrij.’ Precies, zo is het, denk je dan. En als je dat niet één keer denkt, maar vaker, dan weet je dat je een goed boek in handen hebt.

Coen Peppelenbos

Deze recensie verscheen eerder in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden op 12 oktober 2024.

Lees ook de recensie van Dietske Geerlings over dit boek.