De herrijzenis van een altviool

Toevallige ontmoetingen van grote betekenis, magische voorwerpen en intens beleefde verbindingen met het verleden karakteriseren het werk van Akira Mizubayashi. En niet te vergeten de grote liefde voor muziek, die een mensenleven diepgang kan geven. Net als in zijn vorige roman, Versplinterde ziel, komen heden en verleden nader tot elkaar in Hartenkoningin.

Er zijn meer overeenkomsten tussen Mizubayashi’s vorige boek en dit. Opnieuw spelen oorlog en geweld een bepalende rol, het Chinees-Japanse conflict en de Tweede Wereldoorlog, waarin Japanse militairen onder ogen moeten zien hoe machtig de rol van de Japanse keizer is. Wie het bevel van een meerdere in het leger niet opvolgt, bruuskeert daarmee de keizer en dat heeft verschrikkelijke gevolgen. Een voorin opgenomen citaat uit het werk van Haruki Murakami verwijst daar al naar.

In Mizubayashi’s nieuwe roman, ondergebracht in vijf delen, wordt met sprongen in tijd en plaats een beeld geschetst van het leven tijdens de oorlog, kort erna en in onze jaren, zowel in Japan als Frankrijk. De voorfamilie van Marie-Mizuné Clément-Melchionni, een altvioliste, en schrijver Ot(t)oTakosch, die later de hoofdpersonages van Hartenkoningin blijken te zijn, krijgt in deze roman gestalte tijdens een nietsontziende en wrede periode. Met name Jun en zijn ‘hartenkoningin’ Anna doen ertoe. Hij is een jonge Japanse violist, zij serveerster in een brasserie in Parijs. Hun ontluikende liefde wordt gebroken door Juns vertrek per schip van Marseille naar Yokohama, aangezien de legerplicht roept.

Niets anders rest hem dan zich nu al te verheugen op de hereniging met de vrouw die hij liefheeft en die hij alleen moet laten, op duizenden kilometers van het front waar hij zich vroeg of laat present zal moeten melden.

In het derde deel ontmoet Mizuné, na een veeleisend concert in het Théâtre des Champs-Elysées, een bewonderaar van haar muziek in de bus naar huis. De man geeft haar een krant waarin een bespreking staat van een boek dat haar zou interesseren. Het is het begin van een speurtocht naar haar voorfamilie, met name haar oma Anna. In het vijfde deel ontmoet Mizuné de van oorsprong Japanse schrijver Ot(t)o, wiens boek haar erg doet denken aan de geschiedenis van haar familie.

De talrijke voorvallen en ontwikkelingen in Hartenkoningin passen in elkaar als de onderdelen van een uurwerk. Mizubayashi heeft een zorgvuldige manier van vertellen, die elk misverstand uitsluit, wat je voor de lezer zonder meer beperkend kunt noemen, maar die ook de draadjes van elk fragment en de rode draad van de roman vernuftig bijeen brengen. Net als in Versplinterde ziel, krijgt ook in Hartenkoningin een verwaarloosd muziekinstrument een nieuw leven, dat op die manier subtiel correspondeert met de herontdekking van oude familieverhalen en de personen die er een hoofdrol in spelen.

Ze is overdonderd en vertrouwt het nog dezelfde dag toe aan haar luthier zodat hij de altviool kan doen ontwaken uit haar grafslaap van zestig jaar. Twee maanden later heeft ze Jun Mizukami’s altviool weer in handen: herrezen uit de dood, dieproodbruin van kleur, glanzend dankzij een verse vernislaag.

Tegelijkertijd passeren belangrijke momenten uit de Japanse geschiedenis de revue, van het genoemde Chinees-Japanse conflict, de atoombom op Hiroshima aan het einde van de Tweede Wereldoorlog tot de zeebeving en daarop volgende tsunami van 2011 in Fukushima, waarbij een grote kerncentrale in het ongerede raakte.

De van Mizubayashi en ook veel andere Japanse auteurs bekende beschrijvingen van vormelijke ontmoetingen en kleine dialoogjes, worden in deze roman afgewisseld met talrijke fragmenten uit brieven en dagboeken, die door hun verhalende vorm allerminst detoneren. Sterker, ze brengen de personages juist dichterbij. Als berichten uit een andere tijd en een andere wereld dan de Westerse, maar mede door Mizubayashi’s worteling in zowel de Japanse als Franse cultuur steeds toegankelijk en invoelbaar.

André Keikes

Akira Mizubayashi – Hartenkoningin. Vertaald uit het Frans door Hans E. van Riemsdijk. Tzara – Antwerpen. 192 blz. € 25,99.