Een pedofiel spreekt

Nog maar net is haar non-fictie boek Het geluid van een tijdperk verschenen of daar komt Uitgeverij Vleugels al met de nieuwe roman van Ariana Harwicz. Ontaard bevat enkele belangrijke thema’s die doorheen het oeuvre van de auteur terugkeren: geweld en erotiek. Deze keer wordt geen moeder of echtgenote centraal gesteld, maar een mannelijke pedofiel.

Ontaard bestaat uit een denderende monoloog van een oude man die is opgepakt voor de verkrachting van en moord op een kind. Sommigen roepen op tot castratie – ‘niet met chemicaliën maar met een zaag’. Anderen geloven nog in zijn onschuld en sommige vrouwen blijken erotisch aangetrokken te zijn tot de man. We volgen de gedachtestroom van de beschuldigde tijdens de rechtszaak. Zijn gedachten gaan dikwijls naar de dingen die gebeurd zijn, maar ook naar een verleden waarin sprake is van oorlog: van vuurgevechten en schuilkelders, Joden en antisemitisme, Stalin en de goelag. Er is ook sprake van zijn ouders, die een gewelddadige relatie hadden en hun zoon in de steek lieten. Maar de kern van de roman draait om fundamentele vragen die de man zich stelt over liefde en seksualiteit in onze maatschappij en binnen het rechtssysteem.

Er is geen alwetende verteller die morele oordelen velt. Daardoor is het mogelijk om meningen die algemeen als onconventioneel en onethisch worden beschouwd gelijkwaardig te behandelen als dat wat gemeenzaam als ethisch wordt beschouwd. De verlangens van de pedofiel worden niet veroordeeld maar beschreven en geanalyseerd. De man spreekt tot in detail over zijn pedofiele verlangens en houdt vol dat een relatie tussen een volwassene en een kind mogelijk is. Het is de maatschappij die onterecht sommige vormen van begeerte en liefde tot norm verheft: ‘Nu is afwijkende seks de grote vijand omdat die het systeem verwerpt.’ Harwicz schrijft ook:

Het hoe en wanneer van de liefde gereguleerd, bewaakt, geïdeologiseerd. De nonsens van seks en op commando genieten, geniet nu, jongens en meisjes, en geniet zo, jongelui, neuk zus, drink zo en daar moeten jullie het mee doen.

En waarom is frauderen op de beurs minder erg dan pedofilie? Harwicz schrijft over de ethische fundamenten en structuren van onze samenleving. Over grote thema’s als goed en kwaad, schuld en wraak, het mogelijk ambigue karakter van dader en slachtoffer.

Opnieuw geeft Harwicz een stem aan iemand die nooit gehoord wordt omdat hij niet aan de norm voldoet en opnieuw geeft ze kritiek op conventionele begeertes, verlangens en relaties. Ze doet dat expliciet, gedetailleerd en dus op een extreme wijze. Trouw aan wat ze in Het geluid van een tijdperk schrijft: de taak van de literatuur is niet om zich te conformeren maar om te storen en grenzen op te zoeken. Ook taalkundig. Harwicz schrijft opnieuw in korte tekstblokken waarin ze vaak plots van perspectief wisselt of van onderwerp verandert. Door de afstandelijke en ietwat formele taal ontstaat bij de lezer ook een mentale kloof tussen de gruwelijke gebeurtenissen en de weergave ervan. En dat zorgt voor verwarring en ontregeling. Ongetwijfeld zullen sommige lezers het expliciete onderwerp en de manier waarop erover wordt geschreven ondraaglijk of zelfs walgelijk vinden. Al vanaf haar debuut, Sterf, Liefste, is het duidelijk dat Harwicz niet schrijft om te behagen of om kleffe liefdesromannetjes te produceren. Ontaard doet wat elk boek van Harwicz doet: op een genadeloze en compromisloze wijze de heersende maatschappelijke normen en waarden bevragen. Harwicz bouwt op die manier aan een belangrijk, coherent en sterk oeuvre.

Kris Velter

Ariana Harwicz – Ontaard. Vertaald uit het Spaans door Trijne Vermunt. Vleugels, Bleiswijk. 104 blz. € 24,50.

Te koop bij de betere boekhandel of direct bij de uitgever.