Op zoek naar harmonie

De schildersloopbaan van Piet Mondriaan is een inmiddels overbekend verhaal waarbij hij van realistische werken naar de abstractie beweegt. Gelukkig kiest Erik de Graaf in zijn graphic Novel Mondriaan, een betere wereld niet voor de makkelijke weg. Hij concentreert zich op het einde van het leven van Mondriaan, vanaf zijn zestigste, zoekend naar harmonie in zijn werk. Mondriaan woont dan al in Parijs en heeft al naam gemaakt. In 1933 is het ook al duidelijk dat de het oprukkende nazisme in Duitsland een contrast in de werkelijkheid vormt met datgene wat Mondriaan in zijn kunst zoekt. De Graaf gebruikt af en toe in het lopende verhaal over Mondriaan, waarin de primaire kleuren een grote rol spelen, een spread in grijskleuren waarin je kunt zien hoe de Tweede Wereldoorlog aanstaande is.

Mondriaan ziet de dreiging ook en vertrekt, na bemiddeling van vrienden, via Londen naar New York. In die metropool krijgt zijn werk weer nieuwe impulsen. De zwarte lijnen verdwijnen en er komt meer speelsheid in de kleuren en kleurvlakken. De niet-seksuele relatie met Charmion von Wiegand krijgt daarbij enige nadruk, evenals de invloed van de muziek op zijn werk: de boogiewoogie.

Erik de Graaf heeft een wat statische manier van tekenen, die wel past bij de vormen van Mondriaan. Soms is het wat simplistisch in een oorlogsbeeld waarbij vliegtuigen (‘vrrrr’) tussen de zoeklichten door bommen droppen (‘boemmmm’). Veel beter zijn de atelierbeelden van Mondriaan, waarbij de strakke lijnen van De Graaf corresponderen met de strakke composities van Mondriaan. Ook het lege atelier op het einde van zijn leven – Mondriaan is afgevoerd naar het ziekenhuis en Charmion verlaat de kamers van de schilder voor de laatste keer – zijn van een ingetogen schoonheid. De Graaf neemt er bladzijdenlang de tijd voor, ook de lezer kan afscheid nemen van de bijzondere kunstenaar.

De graphic novel eindigt met een langs essay, met foto’s gelardeerd, van Wietse Coppes, over het leven en werk van Mondriaan. Hoe interessant ook, voor mij had het niet gehoeven, al had De Graaf in verhaal wel iets meer kunnen uitleggen. Nu komen er vaak mensen langs op het atelier die alleen maar met de voornaam aangeduid worden en dan moet je wel echt kunstgeschiedenis hebben gestudeerd om ze thuis te brengen. Je moet natuurlijk enorm oppassen dat je geen lesje kunstgeschiedenis gaat geven binnen de graphic novel. Als je wilt weten wie die Arthur is die op een dag het atelier binnenstapt dan moet je dat maar opzoeken als het niet uit de context duidelijk wordt.

Het is intussen wel fijn dat we een graphic novel hebben over Rembrandt (van Typex), over Vincent van Gogh (Barbara Stok) en nu ook over Piet Mondriaan. Dat smaakt naar meer.

Coen Peppelenbos

Erik de Graaf – Mondriaan, een betere wereld. Scratch, Amsterdam. 328 blz. € 34,95.