Eindejaarslijstjes en meer

Lijstjes, we kunnen niet zonder. Verlanglijstjes, boodschappenlijstjes, to-do-lijstjes met wat je vandaag of deze week wilt of moet doen. Die laatste maak ik regelmatig en dan zet er ook altijd een paar dingen op die ik al heb gedaan, zodat ik ze gelijk kan afvinken. Dat stimuleert. Maar er zijn ook terugkijklijstjes, vooral aan het einde van het jaar. Met films die je hebt gezien, concerten die je hebt beluisterd, boeken die je hebt gelezen. Het is niet direct een vorm van afvinken, maar het biedt houvast. Als we ons tot de laatste categorie beperken, worden de gelezen boeken toegevoegd aan het fundament van je kennis, of, als je niet alles hebt onthouden, in ieder geval aan het fundament van je leeservaring. En hoe meer leeservaring, hoe makkelijker en beter andere boeken daarbij zullen aansluiten, zich erin zullen inbedden en verbindingen kunnen aangaan met alle boeken die je eerder hebt gelezen.

In een schriftje noteer ik sinds 2010 per jaar de boeken die ik heb gelezen en begin januari – soms lees ik op 31 december nog iets uit – voer ik die in een Excel-bestand in, waardoor er een mooie grafiek ontstaat. Soms met een dalende lijn, soms met een stijgende ten opzichte van het jaar ervoor. Volkomen zinloos, want alleen interessant voor mij. Maar ik doe het trouw en kan zelfs al een beetje uitkijken naar dat moment.

Toch kun je ook een ander lijstje maken: welke boeken had je willen lezen, maar zijn op de een of andere manier ontkomen aan je leeshonger? Zijn dat boeken die je in de boekwinkel hebt opgepakt en weer hebt teruggelegd, boeken die in recensies besproken werden of die je door iemand werden aangeraden? Er verschijnt zoveel, en er is al zoveel verschenen, hoe maak je daar een keuze in? Een kleine selectie van wel-aangeschafte-maar-nog-niet-gelezen-hoewel-ik-me-dat-stellig-had-voorgenomen-boeken (er zijn vast talen die daar één woord voor hebben):

  • William Heinesen – The Lost Musicians. Aangeschaft op de Faeröer-eilanden, maar het verblijf duurde korter dan de tijd die nodig was om het boek naast alle uitstapjes te lezen. En dan lijkt het ‘momentum’ voorbij.
  • Patrick Modiano – De danseres. Een dilemma: omdat ik ontzettend graag Modiano lees, wil ik altijd nog een ongelezen exemplaar in het verschiet hebben liggen. Maar dan kan ik het dus niet lezen.
  • Logboek Slauerhoff – Dagboeken & Reisverslagen. Meer een bladerboek dan een leesboek, maar ook een bladerboek moet op een gegeven moment gelezen worden. Gewoon nog niet aan toegekomen.
  • Het is een cadeautje, Boekhandelsverhalen. Omdat ik het niet kon laten liggen, boeken over boeken of boekhandels intrigeren. Maar op de een of andere manier verschuift het steeds naar onder op het stapeltje te lezen boeken. Misschien omdat rondlopen in een boekhandel dan toch nog leuker is dan erover lezen?

Dit zijn er vier van een groter aantal. Ze liggen klaar, worden af en toe opgepakt, voor de zoveelste keer doorgebladerd en weer neergelegd. Andere titels hebben voorrang: boeken die ik moet lezen omdat ik in de jury zit voor Het Beste Boek voor Jongeren 2025, boeken die ik wil recenseren voor Tzum, boeken die ik moet lezen omdat leerlingen die voor hun mondeling ook zeggen te lezen, boeken die al heel lang liggen te wachten en boeken die ik van tijd tot tijd herlees omdat ze zo indrukwekkend zijn. Maar ik voel ze kijken, de nog ongelezen maar wel aangeschafte wezen van ’24. De één wat verongelijkt, de ander jaloers of enkel wat sip. ‘Waarom heb je me dan gekocht?’ mompelt de één. ‘Had me maar laten liggen, dan had een ander me meegenomen en wél gelezen,’ smiespelt de ander. Veelkopers, waar ik zeker toe behoor, hebben geen idee hoeveel er wordt geleden door ongelezen boeken. En dan werk ik ook nog eens in een antiquariaat, omringd door stapels veel oudere boeken die liggen te wachten totdat ze voor een tweede of derde keer gelezen worden. Een nachtmerrie en paradijs ineen. Daar zijn vast ook weer allemaal lijstjes van te maken.

Arjen van Meijgaard