Een zeker evenwicht

De romans van de Deense schrijfster Helle Helle zijn bijzonder experimenteel en vragen verduveld veel van een lezer. Als je van een uitdagende queeste houdt ben je bij Hafni zegt aan het juiste adres. Ook nu is de eerste zin weer de opmaat voor wat komen gaat: ‘dat ze gaat scheiden’. Je bent geneigd om de titel Hafni zegt ervoor te plaatsen, om een volledige zin te vormen. Die stellige halve eerste zin plaatst een punt achter een periode.

Net zo fragmentarisch als de eerste zin is, is de opbouw van dit werk. We krijgen geen rechttoe- rechtaanverslag, maar een vindingrijke vertelling over een vrouw die niet alleen in scheiding ligt maar zich ook middenin de menopauze vindt. Alles staat dus in het teken van transitie. Meteen al aan het begin zegt Hafni ‘Ik wil mezelf niet zijn. Ik wil mezelf veranderen. Ik weet niet hoe ik mezelf moet veranderen.’ Ze is gefocust op eten, haar verouderingsproces en haar uiterlijke voorkomen. De bizarre ontmoetingen met mensen onderweg maken duidelijk dat het haar aan assertiviteit ontbreekt.

We volgen Hafni tijdens haar autoreis naar Jutland. Daar wil ze eindigen met de grote Zuid-Jutlandse taarttafel in Gråsten. De achtenveertigjarige Hafni vertelt alles tegen iemand met wie ze gedurende haar reis belt. Deze verteller blijft zelf in de roman buiten beeld. In de korte hoofdstukken krijgen wij delen van de gesprekken vanuit Hafni te horen. Bij vertrek heeft ze een briefje op de eettafel gelegd met slechts twee woorden: ‘lang weg’. Nu ze van de betere helft af is kan ze een tocht zonder restricties maken. Haar roadtrip zou acht dagen duren, maar duurt een maand. Hafni laat zich namelijk steeds meeslepen in wat anderen suggereren. Dat levert bizarre situaties op. Ze belandt in steeds andere hotels dan ze gepland heeft en kan bepaalde mensen moeilijk van zich afschudden. Hafni vindt vaak dat ze niet anders kan dan ja zeggen. Dat heeft ze haar hele leven gedaan, zelfs toen haar ex zijn huwelijksaanzoek deed op het trottoir van een bioscoop: ‘Ze had een langgerekt ‘nee’ moeten laten horen (…). Tijdens de hele film zat ze met haar ‘ja’ dat eigenlijk meer een ‘ja hoor’ was.’

Eeuwige gêne en neerslachtigheid achtervolgen Hafni al haar hele leven en nu ze in de menopauze verkeert en gaat scheiden is het tijd om te reflecteren. Uit Hafni’s mond stromen zelfrelativerende observaties met hilarisch verpakte tragiek:

Het is mijn ervaring dat veel mannen hun eigen woordenstroom beschouwen als het tonen van toewijding, intelligentie en levenslust, en als je het café verlaat vinden dat alles voortreffelijk is gegaan en hebben ze niet in de gaten hoe je je naar je fiets sleept. Het probleem is dan helaas dat je twee dagen later je hele uitputting bent vergeten.

Conform de principes van de roadnovel ondergaat Hafni een metamorfose. Gaandeweg lukt het haar om te ervaren hoe de scheiding haar bevrijdt en beseft ze hoe ze bedolven is geraakt onder de veeleisende verwachtingen van haar partner. Ze bekent haar eigen tekortkomingen:

Hafni is heel goed bekend met humeurwisselingen. Zodra ze aan komen denderen doorziet ze haar onredelijkheid, maar op dat moment zelf wil ze die niet toegeven. Het spijt haar zo dat in een paar gevallen de kinderen de dupe ervan zijn geworden. Maar verder vindt ze, als ze eerlijk moet zijn, dat haar wisselingen een zeker evenwicht in hun huwelijk hebben gebracht.

Wie zijn tanden zet in Hafni zegt wordt beloond. Helle Helle’s eigenzinnige spitsvondigheid openbaart zich niet alleen in de trefzekere observaties maar vooral in het vertelperspectief en in de fijnzinnig uitgesponnen thematiek van een vrouw die in een existentiële crisis verkeert. Hafni zegt verdient minstens zoveel lof als het alom (terecht) bejubelde All fours van Miranda July.

Miriam Piters

Helle Helle – Hafni zegt. Vertaald door Kor de Vries. Querido uitgeverij, Amsterdam, 190 blz. € 21,99.