De volgende recensie werd voor het eerst gepubliceerd in 2001.

Nader tot Congo

Het lijkt me onmogelijk dichterbij Congo te komen dan Lieve Joris in het schitterende reisboek Dans van de luipaard komt. Ze kent het land goed uit vorige reizen, heeft er vrienden gemaakt en probeert ze in dit boek op te zoeken. Wat is er met ze gebeurd? Hoe staan ze ervoor? Waar hebben ze het over? Wij mogen het allemaal via haar meemaken.

We belanden in Kinshasa de hoofdstad precies op het moment dat de soldaten van Kabila de stad binnentrekken, we maken de paniekerige reacties mee van de stedelingen op die merkwaardige kindsoldaten die bij het minste geringste aan het schieten en het plunderen gaan. Met haar reizen we in kleine bootjes of vliegtuigen door het land, op zoek naar wat er allemaal gebeurt en wat er nog over is van het oude Congo. We praten via haar met plunderaars en ten dode opgeschreven vluchtelingen, we maken gezellige avondjes mee, we horen de roddelverhalen over Mobutu en Kabila, we zien de gevolgen van hun regimes. We reizen af en toe onder de allererbarmelijkste omstandigheden waarbij de kogels ons letterlijk om de oren vliegen.

Lieve Joris geeft ons steeds het gevoel erbij te zijn omdat ze haar eigen emoties bij de gebeurtenissen betrekt. Ze is geen afstandelijke CNN-verslaggever, maar leeft mee met de bevolking, discussieert mee, ze beleeft de zaken op haar eigen verwonderde manier. Ze keurt niet af, al kost het haar wel eens moeite, vooral wanneer ze vindt dat haar vrienden zich wel erg mee laten slepen door de oude tribale verhoudingen binnen dit veelgeplaagde land.

Ik ging van Lieve Joris houden omdat ze het zo opneemt voor Congolezen die zich teweerstellen, die zich niet direct mee laten slepen door geruchten en wantrouwen. Maar ook omdat ze zich zo onvervaard staande houdt midden tussen de wanhopigen, de daklozen, de corrupten en de dromers. Tegelijkertijd ging ik ook van haar vrienden houden: de mensen die ten koste van alles hun waardigheid proberen te behouden, de idealisten die nog steeds hopen op een betere toekomst maar ook van de kleine sjacheraars en de politiek onnozelen.

Ze geeft in dit boek geen objectiverende beschouwingen over de achtergronden van het verval in Congo. Ze toont het ons het onderling racisme, de rabiate corruptie, de terreur, de kapotgeslagen infrastructuur. Heel af en toe droomt ze nog even met een stel Congolese vrienden over het oude vertrouwde kolonialisme, toen België daar nog de scepter zwaaide, maar nostalgisch is ze nooit, ze schaamt zich een beetje voor haar eigen dromen, ze weet dat die tijd voorbij is en voorgoed voorbij.

Joris maakt van Congo een land om van te houden, ondanks alles je moet van die mensen daar gaan houden, nee, niet van de moordenaars en de corrupten, maar van de rest. Van de mensen die het er nu eenmaal uit willen en moeten zingen. Die dromen van verbetering, van geluk, van democratie en van geld, maar die ternauwernood de kracht en de moed hebben daar werkelijk iets aan te doen. Lieve Joris is erin geslaagd Congo dichterbij dan ooit te brengen. Een topprestatie.

Kees ’t Hart

Lieve Joris – Dans van de luipaard. Meulenhoff, Amsterdam. 444 blz.

Deze recensie verscheen voor het eerst op 12 oktober 2001 in de Leeuwarder Courant.