Wij hier en zij daar

De vraag ‘wat als’ ligt ten grondslag aan elk wetenschappelijk experiment. Bio-ingenieur en vertaler Noëlle Michel stelde zich ook die vraag voor haar tweede roman Schaduwen van morgen. Wat als je uit nagelaten dna de al tienduizenden jaren geleden uitgestorven Neanderthalers weer tot leven zou wekken om te kijken hoe ze het er vanaf brengen in onze tijd?

Het is een merkwaardig idee, maar ook weer niet geheel ondenkbaar, want de huidige mens wenst nu eenmaal alles te onderzoeken en zo veel mogelijk geheimen te ontsluieren. Genetische manipulatie kennen we, dus waarom dit niet? Noëlle Michel, opgegroeid in Dijon, maar al jaren inwoonster van Gent, laat zien hoe het zou kunnen gaan.

Ze geeft een inkijkje in de hedendaagse manier van denken hoe we met ethische dilemma’s omgaan, projecten financieren en de massamens tevreden stellen. Bovendien laat ze uitkomen hoe we recht praten wat krom is.

Er is sprake van een met een ‘krachtveld’ omheind en daardoor ontoegankelijk reservaat, waar de gekloonde en gechipte Neanderthalers kunnen leven zonder een glimp op te vangen van onze ‘gewone wereld’ met zijn miljoenensteden, snelwegen en luchthavens. De oertijd ergens in het zuiden van Frankrijk. Enkele onderzoekers / acteurs, met name Eva en Noah, willen zich namens ‘Het Centrum’ wel met de eerste Neander-ukkies bezighouden. Bij de al wat oudere Eva heeft dat ook te maken met haar kinderwens, die ze al lang zou willen verzilveren bij ene Dirk, een getrouwde man, die maar steeds niet bij zijn vrouw vertrekt.

Michel lijkt bewust te hebben gekozen voor Bijbelse namen, want ook de later opgevoerde Adam kennen we uit dat oerboek. Hij leeft in een andere periode dan Eva en Noah, maar heeft ook met de ‘gefokte’ Neanderthalers te maken. De mensen van de sapiens-soort zijn niet alleen wetenschappers, maar draaien ook mee in een langlopende realityshow op tv, waarin het project wordt gevolgd met behulp van futuristische drones, die heel veel kunnen. De Neander Story, zoals het programma heet, blijkt de financiële onderbouwing van het grote project.

Het Centrum heeft […] wel een soort intern netwerk geïnstalleerd dat op de rhizosfeer is aangesloten en beveiligd is, zodat ongewenste communicatie met de buitenwereld niet mogelijk is. Paris en de acteurs kunnen de implantaten activeren als ze alleen zijn, om verslag uit te brengen over de voortgang van hun opdracht en hun nieuwe instructies te ontvangen naargelang de gebeurtenissen, maar ook afhankelijk van de kijkcijfers en de stemmen van het publiek – sinds het begin van Neander Story heeft het Centrum het publiek betrokken bij alle belangrijke beslissingen.

Michel bouwde rond haar idee een science fiction-verhaal met hedendaagse verworvenheden als internet en smartphone, maar ook systemen zoals die in latere jaren zouden kunnen ontstaan. Ze klinken geloofwaardig en tegelijk een beetje eng. Dat contrasteert mooi met de onschuldig sprookjesachtige Neanderthalers, die luisteren naar namen als Vurige Steen, Roze Dageraad of Ruisend Water. De ene soort, de sapiensen, voelt zich daarbij zeer meerderwaardig over de andere, terwijl hun achtergrond goed beschouwd dezelfde is.

Zo wordt het mogelijk allerlei hedendaagse vraagstukken en overtuigingen in een ander licht te zetten, terwijl dat niet ten koste gaat van spanning en intrige. Michel slaagt daar goed in, al moet je wel een bepaald zwak hebben voor het sf-genre en zijn de indrukken van het leven binnen de Neanderthalergemeenschap soms wel erg uitgebreid, wat de vaart er zeker in de latere hoofdstukken wat uit haalt.

Dat de opzet van de Neander Story uiteindelijk niet verloopt zoals gedacht en tenminste enkele van de sapiensen beginnen in te zien dat zulke experimenten moreel niet door de beugel kunnen, legt impliciet lijntjes naar kwesties van onze jaren, waaronder milieu en klimaat, racisme, anders-zijn, ongelijkheid, mediagekte, groeiend onderling wantrouwen, rebellie en wetenschappelijke grenzen. Laat de film nu maar komen.

André Keikes

Noëlle Michel – Schaduwen van morgen. Vertaald door Nathalie Tabury en Ghislaine van Drunen. TZARA / Standaard Uitgeverij – Antwerpen. 288 blz. € 24,99.