09/12/2024

Tien jaar dichten over het Akwartier

Je hebt stadsdichters, universiteitsdichters, dichters van een gemeente en dichters van een provincie – en ook hier en daar een dichter van een stadswijk. In de laatste categorie valt Sacha Landkroon, sinds 2013 huisdichter van het Akwartier. Dat is een oude stadswijk in de diepenring van Groningen. De diepenring, dat is de Groningse benaming voor de gracht rondom de binnenstad.

Landkroon schreef als huisdichter nu en dan een verhalend gedicht bij een historische foto, die hem werd aangereikt door vormgever en eindredacteur van de A-krant. Daarvan zijn er nu 42 gebundeld in Dichter bij toen. Daarmee is het boek de weergave van tien jaar dichten bij foto’s die ooit genomen zijn in deze wijk, met bekende namen als de Oude Kijk in ’t Jatstraat en het Hoge der A.

Een wijk ook met historische en grote patriciërshuizen, afgewisseld met pakhuizen en straten waar prostituees het nachtleven bepaalden. Doorhalende studenten, musici en horecapersoneel konden na hun werk nog laat in de nacht terecht in de Benzinebar, waar het drinken doorging tot de ochtendkranten al werden bezorgd.

Tot in de 19^e eeuw kwam er op plekken in het Akwartier nog zout water, afkomstig uit wat toen de Lauwerszee heette (nu Lauwersmeer). Landkroon begint Dichter bij toen vermoedelijk om die reden met een gedicht bij een foto over de kade. Daarna staat hij herhaaldelijk stil bij de Vishoek, waar ooit verse vis werd aangevoerd.

Er zit niet echt een systeem in de keuze voor de foto’s waar Landkroon als dichter op los is gegaan. Flink wat foto’s in Dichter bij toen zijn geschoten rond de eeuwwisseling. De crisisjaren, de bevrijding, de jaren ’80 – met steeds als decor een gebouw, straat, plein of kade. Je ziet een vernielde stad, een verpauperde stad, een stad waar mensen nog bij elkaar kwamen voor een avondje sjoelen, een arme stad en een stad waarin de vooruitgang in de vorm van de sloop van een schouwburg een gezicht krijgt.

Dichter bij toen is een mooie titel voor een bundel waarin ‘vroegah’ bij Landkroon zowel fantasie als historische kennis in gang zet. Hij komt dan inderdaad dichter bij vroeger, blijkt achterin het boek bij de toelichting en bronvermelding van de foto’s. Maar zoals geschiedenisboeken vaak meer zeggen over de tijd waarin ze verschijnen dan over de tijd die wordt beschreven, zo wordt Landkroon juist bij een foto die dicht op zijn eigen tijd zit wat minder stellig. Hij stelt dan ook meer vragen: moeten we niet zus of zo, en wou het niet dit of dat?

Juist in die gedichten gaat Landkroon spaarzamer om met zijn woorden. Want bij de meeste foto’s waaiert hij veel kanten uit en struikel je als lezer over alliteraties, klankrijm en nog veel meer. Landkroon wil dan alles uit de kast halen, lijkt het wel. Daardoor raakt hij de lezer een beetje kwijt.

Zo begint ‘Kadepraat’:

Pakhuis, handelswaar, kaders die
plaatsen van aanleg en even ademen
laten de schuit van Japie gestapeld vol
ijzerwaar en achter malle palissades
van kachelpijpen zijn huizen smalle ruimten
lijkt leven een tweekleurig schouwspel

Ook in de twee strofes die volgen buitelen de woorden met ‘a’ over elkaar. Knap gedaan, maar het blijft hoofd en wordt bijna nooit hart.

Beter gaat het bij ‘Thuisbezorgd / thuis bezorgd’, bij een foto van maaltijdkoeriers aan het begin van Corona – aanleiding om de rubriek voor eenmaal Dichter bij nu te noemen. Dan is Landkroon meer afgewogen, laat hij minder zijn spierballen zien en is hij interessanter.

Thuisbezorgd / thuis bezorgd

We zitten in onze brede kamers
wetten en regels in acht te nemen
waarvan we niet eens zeker weten
of ze met één of twee maten meten.

Wij zijn in recente decennia niet
zo verdeeld geweest; moeten we
naleven of even de kont tegen de krib;
beleefd notie nemen van kwetsbaren

of stijgt onze noodzaak aan eigen
begeerten met stip? Wat we zeker
weten is dat we zullen moeten
blijven eten om onze vege lijven

in leven te houden. Daarom bestelt
het leeuwendeel van de mensen voer
op bevel. Terwijl we thuis bezorgd zitten
wezen over anderhalvemetersystemen

wordt de prak bij je thuisbezorgd.nl