Tussen vernedering en schuld

Heeft een bekende voetballer een meisje verkracht en heeft zijn vriend die verkrachting gefilmd of niet? Dat is de centrale vraag in de rechtszaak die de rode draad vormt in Aarde, het tweede deel van de vierdelige ‘elementencyclus’ van de Ierse succesauteur John Boyne. Net als in Water, het eerste deel van het novellenkwartet, laat Boyne het hoofdpersonage ook in Aarde afrekenen met een gewetenscrisis die verbonden is aan misbruik. Alleen moet Boyne deze keer zaken forceren om het verhaal op zijn pootjes te doen landen.

Het hoofdpersonage van Aarde is de jonge twintiger Evan Keogh. Hij dook ook al op als een nevenpersonage in het openingsdeel Water, waarin een vrouw wegvlucht naar een eiland aan de Ierse westkust nadat haar man is veroordeeld voor het seksueel misbruiken van verschillende minderjarigen.

Evan Keogh maakt de omgekeerde beweging. Hij vlucht op zijn 18de weg van het eiland naar Wales en later Engeland. Weg van vernederingen van zijn vader en weg ook van een traumatische ervaring als jonge homoseksueel op een eiland met amper 400 inwoners. Na wat omzwervingen belandt Evan in de escortwereld, waar hij in de handen valt van een pooier die hem ook laat werken voor een rijke en bekende, maar ook uiterst sadistische klant.

Tijdens deze ontmoeting, de eerste van vele, had hij iets van me afgenomen wat ik nooit meer terug zou krijgen.

Pas wanneer Evan op een pijnlijke en gewelddadige manier moet stoppen als escort knoopt hij aan met zijn grootste aangeboren talent: voetballen. Zelf was hij veel liever kunstenaar geworden, maar op het voetbalveld ontpopt Evan zich tot een held. Hij schopt het zelfs tot de Ierse nationale ploeg. Maar die heldenstatus is van korte duur. Samen met zijn ploeggenoot, de rijke en aantrekkelijke Robbie Wolverton, raakt Evan betrokken in een verkrachtingszaak. Robbie zou een jong meisje, Lauren Mackintosch, verkracht hebben terwijl Evan filmde het tafereel met zijn gsm. Die gsm verdween nadien spoorloos.

Boyne wisselt hoofdstukken over de verkrachtingszaak zelf af met hoofdstukken die de aanloop naar de bewuste avond schetsen. Die compositie op zich is vakwerk en Boyne smijt er hier en daar dan nog een opvallende plotwending tussen. Tegelijk verwerkt Boyne ook handig verschillende dicussiethema’s gaande van klassenjustitie en homofobie tot misogynie. Maar toch voelt het geheel wat geforceerd. Boyne lijkt soms de randjes van zijn puzzelstukken te moeten plooien om de puzzel te doen kloppen. Dat tast de geloofwaardigheid aan. Zo is de manier waarop het hoofdpersonage op een dag doodleuk zonder ervaring bij een profclub aanklopt en even later een contract krijgt aangeboden vergezocht. Ook de passage waarin plots de vroegere priester van Evan opduikt en Evan dan confronteert met diens jeugdtrauma en met zijn geweten, lijkt allemaal vrij gekunsteld.

Waar Boyne in Water erin slaagde om de lezer mee te nemen in de gewetenscrisis van het hoofdpersonage en tegelijk toch weg te blijven van het suikerzoete sentiment, trapt hij in Aarde af en toe wél in die val. ‘Ik wil dat er iemand van me houdt,’ zeg ik. ‘En me geen pijn doet. Me nooit pijn doet.’

Het derde deel van de elementencyclus, Vuur, is eind 2024 al in het Engels verschenen. De publicatie van de Nederlandse vertaling is voorzien in april 2025.

Maarten De Rijk

John Boyne – Aarde. Uit het Engels vertaald door Anke Frerichs. Meulenhoff, Amsterdam. 192 blz. € 20,99.