Ideaal voor op reis

Onlangs maakte ik beroepshalve per trein, bus en boot een lange reis naar het einde van de wereld, waar het altoos grimmig mist en een moeilijk verstaanbaar mensenras de kusten van een eindeloze immergrijze oceaan bewoont. Voorbereiding is dan cruciaal, zeker waar het aankomt op lezen. Mijn eega heeft in dergelijke gevallen de gewoonte om alvorens over te gaan tot de selectie van een boek alvast in een aantal te beginnen, het uitverkorene vervolgens voor driekwart te lezen, waarna ze tot mijn grote onbegrip dood gewicht meesleept waar niemand iets aan heeft, ook omdat onze smaken radicaal verschillen, wat dan weer ruzie wordt (‘Waarom doe je dat nou? Je sleept dood gewicht mee waar niemand iets aan heeft. Mafkees. Denk toch eens een keer na. Ik doe dat toch ook niet? Straks heb je weer niks te lezen en zitten we daar.’ ‘Als ik dood gewicht wil meeslepen waar niemand iets aan heeft is dat mijn zaak, stuk onbenul.’ Etc).

Voor lange reizen zijn niet alleen formaat en gewicht van belang. De gedachte eindelijk eens toe te komen aan dat ene literaire meesterwerk is begrijpelijk en verleidelijk, maar leidt tot niets, gezien de vele afleiding onderweg die de broodnodige concentratie fnuikt. Ideaal zijn relatief korte stukken, met voldoende diepgang, over boeiende onderwerpen, door een gerenommeerd en gewaardeerd auteur.

Zoals Martin Amis, wiens The rub of time in een op een enkele Google Translate-achtige uitglijder (‘gezichtsbehandeling’ in een stuk over pornografie) na uitstekende vertaling is verschenen. Een kloek deel, met onder meer beschouwingen over Nabokov, Updike, Philip Roth en Bellow, maar ook bespiegelingen over zaken als de Amerikaanse politiek, voetbal, tennis en poker.

Het is allemaal gelegenheidswerk, voorwoorden, recensies en dergelijke, maar daarom niet minder interessant, zeker als je een aantal van zijn voorkeuren deelt. Over Nabokov bijvoorbeeld zegt hij een aantal behartenswaardige dingen, al zal niemand die heeft zitten opletten die in het verleden hebben gemist, over bijvoorbeeld de volgens Amis toch wel wat duistere rol die het preburale meisje op seksuele wijze in diens oeuvre speelt, waar ik het uiteraard niet mee eens ben, en over de onleesbaarheid van Ada or ardor, zodat we niet hoeven te denken dat het aan ons ligt. Hij ontvouwt over dat laatste een theorie die verwant is aan het Peter-principle: grote auteurs scheiden op zeker moment laat in hun schrijven een onleesbare pil af, door ‘een beslissend tekort aan liefde voor de lezer’, het genie slokt zichzelf op ‘en dan sterft het talent’. Met als ander bewijs de Wake – wat zoals iedereen die dat boek heeft gelezen weet onzin is, maar dat doet er niet toe.

Goed, het zit allemaal erg in de bolsjewistische bubbel waarin Travolta pas serieus werd genomen sinds Pulp Fiction – wel een erg goed interview trouwens – en geen enkele Republikein deugt, zeker Trump niet, in twee bijzonder gemakzuchtige en fletse kopietjes van Hunter S. Thompson in diens hoogtijdagen, een soort Jinek op papier, maar van de voormalige bad boy van de Britse letteren kan ik dat wel hebben, ook al omdat het niets met de inhoud van doen heeft en het alleen maar een mantra is, terwijl Amis elders wel weer snoeihard uit kan halen, als hij het heeft over de linkse liefde voor de islam: ‘Mensen met linkse sympathieën, verdoofd door relativisme en blanke schuldgevoelens, zijn de verdedigers geworden van een godsdienstpolitieke golf van racistische, homofobe, totalitaire, imperialistische, inquisitoire en genocidale vrouwenhaters. Om het anders te stellen: ze likken de kont van de lui die hen liever dood zien.’ Het is maar goed dat de moderne boekverbranders alleen kinderboeken lezen, anders had uitgeverij Atlas Contact diep door het stof gemoeten.

Het vervelende was alleen dat hij in de inleiding al meteen opmerkt dat hij geen moeite heeft gedaan om doublures te verwijderen, omdat toch niemand alles zou lezen. Door dat tekort aan liefde voor de lezer sleepte ik alsnog dood gewicht mee, wat het welslagen van mijn missie en veilige terugkeer overigens op geen enkele wijze in de weg heeft gestaan.

Enno de Witt

Martin Amis – De rimpel van de tijd, essays en reportages 1994-2017. Atlas Contact, Amsterdam. 384 blz. € 34,99.