Morrelen aan de door jezelf gecreëerde bestaanszekerheid

Wie de biografie van schrijfster Yolanda Entius op haar eigen website bekijkt, ziet al in 2013 Het verhaal van Benito B vermeld staan. Gevolgd door: novelle, publicatie volgt. Vijf jaar later ziet deze fantasierijke novelle dan eindelijk het licht. Nu heeft ze er nog een verhaal aan toegevoegd, dat van Fanny. Beide verhalen laten zien wat een begenadigd schrijfster Entius is. Moeiteloos paart ze een diep psychologisch inzicht aan een geraffineerde structuur.

Na het lezen van de achterflap begin je wat sceptisch aan het eerste verhaal: ‘In het verhaal van Benito Benin sluit de eenzame Lieke vriendschap met Benito de slak.’ Liefst zou ik de neiging om de achterflap te lezen kunnen afzweren, want er wordt vaak al zó veel weggegeven. Maar Entius weet je vanaf de allereerste pagina aan je lurven haar magische wereld in te trekken. We zitten in Benito’s vermenselijkte psyche en het doet er helemaal niet meer toe dat hij een slak is. Net als bij Kafka’s Gregor geloof je in de strubbelingen van deze kleine hermafrodiet die een vriendschap sluit met het met zichzelf en haar omgeving worstelende meisje Lieke. Benito zet Lieke aan het denken over wie ze is en wie ze wil worden doordat hij zelf droomt van een transitie. Net als de Japanse steenhouwer is hij ontevreden met zijn bestaan. Er moet toch meer zijn! Lieke laat diverse tegeltjeswijsheden op hem los, zoals dat hij is wie hij is en dat hij alleen kan leren anders naar zichzelf te kijken. Hij moet niet vanbuiten, maar vanbinnen veranderen. Ze helpt hem van een door hem veroorzaakt ongemak af en zijn zorgen verdwijnen als sneeuw voor de zon. Hij is nu tevreden met wie hij is. Dat irriteert Lieke mateloos, want zij twijfelt aan zichzelf en aan haar levensopvattingen. Misschien nu nog wel meer dan ooit. Benito heeft een proces in gang gezet dat onomkeerbaar is.

Yolanda Entius heft op miraculeuze wijze de kwetsbare scheidslijn tussen droom en werkelijkheid op. Dat zorgt niet alleen voor volledige overgave aan het verhaal van Benito en Lieke, maar het levert ook fantastische dromen op. Het fabelachtige verhaal over Benito en Lieke voedt bij de lezer een onbewuste, rijke stroom aan gedachten, net zoals Benito’s verhaal dat bij Lieke doet.

En dat van Fanny, dat ontwrichtende verhaal zet nog meer bij de lezer op scherp. Ook dit verhaal kent twee perspectieven. In dit geval zitten we in het hoofd van de twee zussen Joy en Fanny. Psychiatrische patiënt Fanny heeft haar wanen en Joy, als schrijfster, heeft haar verhalen.

Het verschil tussen die twee was misschien niet eens zo groot. Maar Fanny kreeg er medicijnen voor; ik voldoening, een beurs, een beetje erkenning en succes.

Fanny woont nog op zichzelf, maar meer en meer bekruipt je het gevoel dat dat onverantwoord is, zeker als ze weigert de noodzakelijk medicatie in te nemen. Waarom doet haar zus Joy niet meer? Waarom registreert ze wel dat Fanny zichzelf verwaarloost, maar handelt ze niet? Precies met dat dilemma zadelt Entius jou als lezer op. Jij leest namelijk ook alleen maar, terwijl zich vast vergelijkbare situaties in jouw leefomgeving voordoen.

Maar dan is daar Fanny’s perspectief. Zij ontslaat je (weliswaar maar gedeeltelijk) van je schuldgevoel door je te laten invoelen hoe het is om hortend en stotend grip te willen hebben op je bestaan; ook als je klanken en woorden kwijt bent. Waar Fanny meer en meer haar oude zelf terugvindt, valt Joys leven onder haar eigen ogen heel geleidelijk en ondramatisch uiteen. En gaandeweg wordt Joy duidelijk dat ook haar verhaal gebouwd is op drijfzand.

Zo blijf je als lezer door elkaar geschud achter. Wie wil jij zijn? Welke samenhang creëer jij? Welk verhaal vertel jij over jezelf? En vooral: welk verhaal heb jij nodig om te kunnen leven? Bewonderenswaardig grootse en ontroerende literatuur is het, die dit weet te verwezenlijken. Yolanda Entius morrelt met haar fabelachtige proza aan de door jezelf gecreëerde bestaanszekerheid.

Miriam Piters

Yolanda Entius – Het verhaal van Benito Benin en dat van Fanny. Van Oorschot, Amsterdam. 190 pagina’s. € 18,99.