Een koor van broden

Niet het zoveelste filiaal van de Zara of H&M, ook geen nieuw sterrenrestaurant, maar een ‘international bakery’ treft een schrijver aan naast het Centraal Station van Antwerpen, op de plaats waar eerst een sekscinema gevestigd was. In zijn nieuwste boek INTERNATIONAL BAKERY (Voorheen CINEMA ROYALE) laat David Nolens de schrik en verwondering van zijn hoofdpersonage doorklinken in een samenhangende reeks associatieve prozagedichten; ‘poëtisch schotschrift’ staat er op het achterplat van het boek.

De INTERNATIONAL BAKERY, net als CINEMA ROYALE, consequent in kapitalen aangeduid, blijkt een pleisterplaats te zijn van mensen van uiteenlopende nationaliteiten. Ze bakken er broden met elkaar voor de stad en de wereld. Hier klinkt een koor van broden. Het is een fictieve gemeenschap van ontheemden, die er een vorm van saamhorigheid vinden en op deze manier impliciet de argumenten van xenofoben ondergraven: we werken, maken gebruik van de mogelijkheden en dragen bij aan de samenleving. Er zijn kringen waarin dat een win-win-situatie wordt genoemd. Maar de witte schrijver, nog wel afkomstig uit de Blijde-inkomststraat, waar zich zijn werkkamer bevindt, weet niet goed wat hij er van moet denken.

David Nolens, die in eerder werk, zoals in zijn romans Stilte en melk voor iedereen uit 2008, De kunst van het wachten uit 2011 en De waan van Cotard uit 2016, een fascinatie lijkt te hebben voor mensen die geen maatschappelijke status hebben, maar niettemin een soort ‘nieuwe aristocratie’ vertegenwoordigen, is een meester van de suggestie. Hij schetst in dit kleine boek de situatie waarin de schrijver terecht is gekomen, laat diens gedachten doorklinken, de uiteenlopende verwarrende ontwikkelingen van deze tijd meespreken, het aanwezige onbegrip tussen culturen, maar ook de menselijke veerkracht en flexibiliteit en de nooit aflatende strijd tussen ruimdenkende en kleinzielige krachten in de samenleving.

Een mens moet zich in de eenentwintigste eeuw steeds opnieuw leren verhouden tot de snel veranderende omstandigheden. Daar komt voor een schrijver bij dat hij of zij daar ook nog gedachten over moet weten te ontwikkelen, die resulteren in proza of poëzie, terwijl een schrijver natuurlijk ook maar een mens is. Daar staat hij dan, vervuld van het idee een sekscinema te kunnen betreden in een oud bioscooppaleisje aan het Astridplein, waar nog een portret hangt van voormalig koningin Astrid, die als echtgenote van Leopold III deel uitmaakte van de onaantastbare elite van weleer. En dan zijn daar nu opeens de vrouwen en mannen met bloem in het haar en op hun handen.

De INTERNATIONAL BAKERY aan het centraal station waar tientallen mannen en vrouwen elke nacht broden bakken

Met dubbel zoveel handen ruw en zacht onder het gekakel van oude talen met angstige maar hoopvolle oogopslag wissen wij ons zweet

Het wordt ons verboden door voedselinspectie en gemeentebestuur

Bouwen wij aan de INTERNATIONAL BAKERY aan het centraal station waar vroeger een sekscinema was

Bouwen wij aan de INTERNATIONAL BAKERY een cinema echt royale

Natuurlijk is er de voortbestaande tegenstelling tussen de geprivilegieerde westerling en de onbegrepen immigrant. Wat wordt er van je verwacht als je een brood krijgt aangereikt? ‘Want moet ik nu dankbaarheid tonen – of niet.’ Wie moet je zijn in deze stad, die de laatste jaren wordt bestuurd door vreemdelingvijandige rechtspopulisten. In het boek INTERNATIONAL BAKERY (Voorheen CINEMA ROYALE) weten pers en politici wat hen te doen staat: hun ‘intelligentie on hold’ zetten ‘ten behoeve van het gemeen gemoed’. Zodat de protesterende kleinhandel zich gehoord voelt:

Er is zoveel moois in de wereld dat we niet kunnen laten gebeuren

We moeten ook aan de vrijheden van anderen denken

Wie?

De anderen: de bakkers van bij ons

André Keikes

David Nolens – INTERNATIONAL BAKERY (Voorheen CINEMA ROYALE). De Bezige Bij, Amsterdam, 96 blz. €19,99.